Arystoteles Polityka

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.7.Jak powstaje politeją i jak ją należy urządzać1.Nawiązując do powyższych wywodów pragnę z kolei omówić, w jaki sposóbobok demokracji i oligarchii powstaje tzw.politeją i jak ją należy urządzić.Równocześnie zaś okaże się, jakie cechy odróżniają demokrację od oligarchii.21Tekst tu zapewne zepsuty, tłumaczenie idzie za poprawką Immischa (�� zamiastprzekazanego ��),22W tekście nie jest tu powiedziane, którą to formę ustroju należy uważać za prawdziwąi pierwszą, ale prawdopodobieństwo przemawia za tym, że chodzi o arystokrację opartą jedynie nacnocie, jak na początku � 4 powiedziano. 96Trzeba bowiem uchwycić różnicę między nimi, a następnie, ujmując z jedneji drugiej niejako odłamaną część23, złożyć całość.2.Są zaś trzy sposoby takiego złożenia i zmieszania.Jeden polega na tym,że z obu ustrojów trzeba wziąć te prawa, jakie oba ustanawiają w pewnejdziedzinie, jak np.w sądownictwie.W oligarchiach bowiem nakładają grzywnęna bogatych uchylających się od obowiązków sędziowskich, ale ubogim nieprzyznają za ich pełnienie żadnej zapłaty, w demokracjach przeciwnie, jestzapłata dla ubogich, ale nie ma wcale kary dla bogatych.Wspólna drogapośrednia prowadzi do połączenia jednego i drugiego, co odpowiada charak-terowi politei, przedstawiającej przecież mieszaninę obu tych form.To byłbyjeden sposób zespolenia.3.Drugi polega na tym, że idzie się pośrednią drogą w przyjmowaniu tego, coobie strony zarządzą; tak np.jedni uzależniają udział w zgromadzeniach ludowychod żadnego albo całkiem małego cenzusu majątkowego, drudzy od wysokiego.[Wtakim wypadku] nie przyjmuje się żadnego z nich, lecz cenzus pośredni międzynimi oboma.Trzeci sposób wynika z połączenia dwóch zarządzeń wyjętych częściąz ustawodawstwa oligarchicznego, częścią z demokratycznego.Za cechę demo-kratyczną np.uchodzi, że się urzędy obsadza przez losowanie, za oligarchicznązaś, gdy się to dzieje przez wybór; i znów znamieniem demokracji jest, że dostępdo nich nie jest uzależniony od cenzusu majątkowego, a cechą oligarchii gdyprzy tym obowiązuje cenzus.Właściwością arystokracji i politei będzie to, żeprzejmą z każdego ustroju coś innego, a więc z oligarchii postanowienie, że urzędyobsadza się przez wybór, a z demokracji, że nie ma przy tym zastrzeżenia co docenzusu majątkowego.Taki to jest ten sposób zespolenia.4.%7łe zmieszanie demokracji i oligarchii dobrze zostało przeprowadzone,okazuje się wówczas, gdy ten sam ustrój można nazwać i demokracją, i oligarchią.Tym, co tak mówią, zdarza się to oczywiście dlatego, że mieszanina wypadładobrze i w ogóle zawsze tak bywa, gdy się obierze pośrednią drogę, bo wówczaswystępują jedne i drugie skrajności.Zaznacza się to w odniesieniu do ustrojulacedemońskiego.5.Wielu próbuje podawać go za demokrację ze względu na to, że w urządze-niach swoich ma wiele cech demokratycznych, jak np.przede wszystkimw dziedzinie wychowania dzieci.Bo.dzieci bogatych otrzymują tam to samowychowanie, co dzieci ubogich, i to samo wykształcenie, które jest dostępnerównież i dzieciom ubogich.Podobnie jest i w następnym okresie wieku, i to samowówczas, gdy na mężów wyrosną.W niczym bowiem nie ujawnia się różnicamiędzy bogatym a ubogim; tak więc wszyscy otrzymują to samo pożywienie przywspólnych biesiadach24, a bogaci noszą takie szaty, że na ich nabycie każdy23W org.�� znak, cecha, znak przyjacielskich stosunków, liczman rozłamywany,aby po zestawieniu połów znowu się poznać.24Por.ks.II, rozdz.6, � 21. 97z ubogich może się zdobyć.Nadto jest cechą demokratyczną, że z dwóchnajwyższych godności jedną obsadza lud w drodze wyboru, a do drugiej każdymoże z ludu być wybrany (wybierają mianowicie [członków rady starców, czyli]gerontów, a mają dostęp do eforatu)25.Inni natomiast poczytują ten ustrój zaoligarchię; ponieważ posiada wiele cech oligarchicznych, jako że wszystkie urzędyobsadza się w drodze wyboru, a żaden przez losowanie, że w rękach niewieluspoczywa władza orzekania o śmierci i wygnaniu oraz wiele innych znamion tegorodzaju.6.W dobrze zmieszanym ustroju powinny się zaznaczać zawarte w nimcechy obu ustrojów, a nie jednego z nich tylko, i winien on mieć zdolnośćutrzymania się o własnych siłach, nie przy pomocy z zewnątrz, a więc sam przezsię; winien się utrzymywać nie dlatego, że większość sąsiadów pragnie jegoutrzymania (bo to mogłoby pomagać do utrzymania i marnego ustroju), aledlatego, że żadna w ogóle z części składowych państwa innego ustroju by niechciała.Wykazaliśmy więc powyżej, jak należy urządzić politeję, zarówno jak i takzwane arystokracje.8.Tyrania i różne jej rodzaje1.Pozostało nam jeszcze pomówić o tyranii, nie dlatego żeby trzeba było długosię nad nią rozwodzić, lecz by znalazła przecież uwzględnienie przy tychrozważaniach, skoro i ją uważamy za pewną formę ustrojową.O królestwiemówiliśmy w poprzednich wywodach26, w których poddaliśmy badaniu królestwoprzede wszystkim na tę nazwę zasługujące, wykazując, czy jest ono pożyteczne dlapaństwa, czy nie, kogo i skąd należy na godność władcy powoływać oraz jakkrólestwo urządzić.2.W toku rozważań poświęconych królestwu rozróżniliśmy dwa rodzajetyranii, ponieważ władza tyrana w obu wypadkach zbliża się w pewnym stopniudo władzy królewskiej ze względu na to, że obie mają prawną podstawę [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Archiwum