Arystoteles Metodorologika, O swiecie (2)

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Podział odpowiada na ogół porządkowi pózniejszego wy-kładu.Pamiętać jednak należy, iż jest to ogólna zapowiedz, nie zaś spistreści.Stąd nie można czynić autorowi zarzutu, iż kolejność poszczególnychzjawisk niezupełnie pokrywa się z zapowiedzią (np.Droga Mleczna, ko-mety i meteory omówione są w odwrotnym w stosunku do zapowiedziporządku).6.Tzn.eter (por.De coelo, passim). 1767.Są to: ciepło, zimno, suchość i wilgoć.Powyższe jakości, łączącsię między sobą, powodują powstawanie żywiołów (tutaj: ��).Takwięc ziemia jest wynikiem złączenia zimna oraz suchości, powietrze ciepłai wilgoci, ogień ciepła i suchości, woda wilgoci i zimna (por.De gen.corr., II, 3).8.Inaczej mówiąc, jego strefa sublunarna.9.Wyrażając przekonanie o wieczności zjawisk natury Arystoteleszakłada istnienie wiecznego zródła ruchu przekazywanego za pomocącząsteczek materialnych.Próżnia nie istnieje we wszechświecie (De gen.corr., I, 6, 323 a 9).Stąd pomiędzy sferami nieba a ziemią istnieje ��.Twierdzenie Arystotelesa o łączności starano się złagodzić dodając ��(por.Alex., 3, 18).10.Aluzja do hipotezy o eterze jako piątym żywiole.Por.P.Moraux,RE XXIV, 1963, s.1196 nn.Zob.także wstęp do De mundo.�� [.] ��'�� właściwość ruchu kołowego.11.Każdy z czterech żywiołów posiada swoje miejsce, ku któremudąży ze swej natury (a 16-19).Strefa nieba, wykonując ruch kołowy,porywa je za sobą.W ten sposób obroty sfer nieba stanowią w rzeczywistości�� procesów zachodzących na Ziemi.12.Wbrew zapowiedzi temat ten doczekał się omówienia dopierow r.IV.Aatwo zauważyć zmianę stylu: lakoniczne stwierdzenia pierwszegorozdziału ustępują miejsca żmudnym dociekaniom.13.W De coelo oraz De gen.corr.14.Arystoteles będzie się zastanawiał, co zapełnia przestrzeń pomiędzyniebem a Ziemią.Nie może jej wypełnić ogień, gdyż wówczas nastąpiłbypożar wszystkiego, nie może także powietrze, gdyż zachwiana zostałabyrównowaga będąca warunkiem wymiany żawiołów (340 a 15).15.Wynik przeprowadzonych przez Eudoksosa z Knidos pomiarówZiemi (zresztą mocno przesadzony: 400000 stadiów) podał Arystotelesw De coelo, 298 a 15.Około 100 lat pózniej Eratosthenes podał bardziejzbliżony do prawdy wynik obliczeń: 252 000 stadiów (por.Jaeger, s.157 nn.).16.Wydaje się, iż Ideler, I, s.331 ma słuszność, gdy traktuje a 6-13jako zdanie wtrącone.Stagiryta uznał bowiem za stosowne wspomnieć,iż wielkość Ziemi (termin �� oznacza tu zarówno masę, jak i objętość,Arystoteles nie znał współczesnego pojęcia masy) oraz wody nie jest jużniewiadoma.Wielkość Ziemi jest znana a także wód, ponieważ te ostatnienie znajdują się poza Ziemią.Pytanie dotyczyłoby zatem przestrzeni po-między Ziemią a najbliżej położonymi gwiazdami (Alex., 8, 2).17.De coelo, I, 2, 3. 17718.Arystoteles bardzo rzadko korzysta z terminu �� na oznaczeniepierwszego żywiołu.Tutaj czyni to prawdopodobnie dlatego, aby wykazać,iż termin właściwie rozumiany dowodzi słuszności jego poglądu.Wartozwrócić uwagę na znamienny szacunek dla starożytnych przekazów orazetymologii słów, w których zdaniem filozofa mieści się wiedza po-przednich epok.19.Diels, 56 A 43, 73, 84.Por.De coelo, I, 3, 270 b 24; III, 3, 302 b 4.Anaksagoras sądził, iż termin �� pochodzi od �� (Alex., 8, 23).Etymologią słowa zajmował się także Platon (od �� ,Crat., 410 B; por.także De mundo, 2, 392 a b).20.Przyjmuję lekcję Thurot, Webster: ��.21.Idea cyklicznego rozwoju myśli ludzkiej pojawia się także w Decoelo, I, 3, 270 b 16; Pol., VII, 9, 1329 b 25.Por.Solmsen, s.431; Jaeger,s.138 n.22.Tzn.sfera gwiazd i same gwiazdy są ogniem, powietrze zaś roz-pościera się pomiędzy Ziemią a gwiazdami (Olymp., 21, 10).23.Chodzi prawdopodobnie o Heraklita, według którego średnica Słońcawynosi całą stopę (Diels, 22 A l, 22 B 3).24.De coelo, II, 14, 298 a 15.25.Tzn.powietrze i ogień.26.Empedokles (Diels, 31 B 17).Por.De gen.corr., II, 6, zwłaszcza.333 a16-27.27.Ponieważ ani gwiazdy, ani cała ich strefa nie są ogniem, dlategonależy wyjaśnić, skąd pochodzi ogrzewające Ziemię ciepło.28.Autor niespodziewanie stawia nowy problem, a mianowicie dlaczego,chmury nie pojawiają się na wielkich wysokościach.Zauważyć można,iż cały ten fragment opiera się na odmiennych poglądach kosmologicznych.Odległe od Ziemi, albo też i gwiazd, wielkie wysokości" musiałyby jednakpozostawać w bezpośredniej łączności ze sferą ognia.W takim zaś przy-padku nie mogłyby być bardziej zimne niż Ziemia.29.Istnieją zatem dwie możliwości: 1) powietrze składa się z dwóchwarstw, z których jedna (poniżej) dopuszcza powstawanie chmur, drugazaś nie; 2) powietrze w ogóle dopuszcza wprawdzie powstawanie chmur,ale tylko warstwa wokół Ziemi zawiera domieszkę mgły ułatwiającej ten.proces (por.Alex., 11, 31 n.).30.Webster sugeruje, iż jest tu mowa o obszarze pomiędzy powie-trzem właściwym a Księżycem" (the region between air properly so calledand the moon").Opinię powtarza Tricot, nie wyjaśniając bliżej.Alex., Phil.,Olymp.są zdania iż wspomniana przestrzeń oznacza sferę nieba, zaś, 1780�� tzw.piąty żywioł.W takim rozumieniu Księżyc staje się dolną,nie zaś górną, granicą obszaru, a przez to cały kontekst zyskuje na jasności.31.Zaskakujące twierdzenie Arystotelesa sugeruje, iż nawet sfera niebanie jest wolna od stawania się i niszczenia �� (Phil., 50, 29,: Alex., 18, 28).32.De gen.torr.II, 2-3.33.Spróbujmy przedstawić to schematycznie:Istnieje pięć żywiołów.Najbardziej odległy od Ziemi jest ten, z któregoutworzone zostały gwiazdy, planety i cała w ogóle strefa nieba.Poniżejznajduje się strefa Ziemi, inaczej zwana sublunarną (Księżyc bowiemspośród wszystkich ciał niebieskich położony jest najniżej, stanowi przetogranicę pomiędzy wymienionymi strefami).Obydwie łączą się ze sobą,przy czym obszar nieba jest zródłem ruchu dla przestrzeni sublunarnej(339 a 21 nn.).Strefa sublunarną składa się z czterech pozostałych żywiołów,zajmujących kolejne warstwy wokółziemskie.W środku ziemia (a), na-stępnie woda (b), pózniej powietrze (c), wreszcie ogień (d).Powyższewarstwy przysługują żywiołom raczej prawnie" niż faktycznie: ziemianieustannie wysyła cząsteczki wody ku górze, ogień zaś stale opada na zie-mię.Nieustannie też odbywa się wymiana żywiołów (por.De gen.corr., II,4). 17934.Przyjąłem lekcję �� (za E1 W, tak samo Webster, Thurot,During, Lee), jako bardziej odpowiednią (por.Meteor., 360 a 23: 367 a 34,gdzie �� posiada takie właśnie przymioty: wilgotna i zimna) niż pro-ponowana przez Strohma, Fobesa: &��.35.Ziemia nie jest doskonałą kulą z powodu występujących na jejpowierzchni gór i dolin [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Archiwum