|
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Różne tuzachodzą przeszkody, tak ze strony ludzi, jako też od różnych nieprzewidzianych okoliczności.Ale prawo przyznane, jeżeli jest sprawiedliwe, trwa zawsze i może być w swoim czasie przyzwane i odebrać swój skutek.Jak na przykład w sprawie Polski: niech tylko uroczyście przyznane będzie nasze prawo, a wtenczas znikną wszelkie wątpliwości w obliczu Europy, i te nazwiska miatieżników, a nawet jak teraz zaczęli nam dawać rozbójników, obrócą się przeciwko naszym tyranom.Programma jest Pokój powszechny i trwały.Ona nie może być inna.Ona jest w ustach i sercach wszystkich dobrze myślących ludzi.Środki każdy członek przedstawi, a kongres zrobi wybór.Gdyby kongres był przyjęty, nie byłoby dziś wojny z Danią.Krew wylana spadnie na głowy ministrów angielskich.Któryż jest tak potężny monarcha w Europie, który by ośmielił się powiedzieć równym sobie monarchom zgromadzonym w celu naradzenia się: Ja chcę, żebyście naradzali się o tym, a nie o drugim?Po kongresie wiedeńskim 5 tak zwanych wielkich mocarstw przywłaszczyło sobie dyrekcję europejskich spraw.Oprócz właściwych każdemu rządowi nagannych widoków one boją się stanąć przed obliczem zgromadzonych monarchów (tak jak winowajca nie życzy sobie stawić się przed sądem), którzy mogą zapytać ich, jak dopełnili przyjętych na siebie obowiązków? Kiedy Europa idzie olbrzymim krokiem i potrzebuje mądrego i ciągłego kierunku, one ślepe i głuche pozwolili jej stanąć nad przepaścią.Gdyby te wielkie mocarstwa nie stawiali się między rządamimniejszych państw jak poddanymi, toby ich monarchowie, stanąwszy na czele, wiedliby ich prostą drogą do zamierzonego celu, jak to działa cesarz Napoleon.Zamiast tych niepozornych i nic nie znaczących przeciwko kongresowi argumentów mógłby lord Russel powiedzieć: „Jeżeli wojna jest napisana w księdze przeznaczenia, to wszystkie nasze starania dla umknięcia jej będą próżne.Co ma być, to i będzie".Można tu jeszcze [dodać] dawną sentencję jakiegoś mędrca: On n'evite [pas] sa destinee 6.To dałoby pewną powagę słowom lorda Russel.Dla rozwinięcia tych pięknych myśli można dodać, że wszystko tu jest znikome i śmiertelne, tyle potężnych narodów już nie istnieje i Europa podległa temu losowi.Ale na to można powiedzieć, że narody, tak jak pojedyncze ludzie, żyją niejednakowo.Jedni żyją krótko, drudzy długo; czasem słabego złożenia człowiek prowadząc się mądrze i umiarkowanie przedłuży swoje życie do późnej starości, a przeciwnie mocny kończy swoje życie w młodości, nadużywając swych sił.Przed rewolucją francuską znaleźli się tacy ludzie, którzy głośno twierdzili, „że gotuje się Europie wielka katastrofa z powodu, że nadto błyszczy".Ponury J.J.Rousseau radził i zalecał wszystkim bogatym uczyć się rzemiosł w celu zapewnienia sobie sposobu do życia, jeżeli to nagłe wstrząśnienie pozbawi ich majątku.Słowa jego na ten raz nie były stracone.Nauka rzemiosł weszła w modę i znalazła miejsce?9 Nie unika się swego przeznaczenia.w wychowaniu młodzieży.Porównując stan moralny i umysłowy owoczesny z dzisiejszym, to każdy może śmiało powiedzieć, że nauki w rzeczonym czasie zaczęły tylko wychodzić z dzieciństwa i że dziś robią olbrzymie kroki.Każdy dzień przynosi nam nowe odkrycie lub udoskonalenia dawnych.Sposoby materialne, zrodzone przez te same wynalazki, jako to: par[a], elektryczność i żelazne drogi, połączyły między sobą odległe narody, ułatwiły wzajemne komunikacje, tak co w jednym kraju zrobiono lub pomyślano, to staje się własnością innych krajów.Ludzie wyżsi, stojący na czele innych narodów, znosząc się z sobą utworzyli i zorganizowali prawdziwą rzeczpospolitę uczonych i przedsięwzięli przysposabiać materiały dla wybudowania wielkiego gmachu i podnieść go wyżej obłoków, a tym samym daleko zostawić za sobą zamiar budujących ową wieżę babilońską, którzy ją tylko chcieli podnieść do obłoków.Koniec prędki i gwałtowny tej bajecznej lub alegorycznej budowy przypomina nam, że wszystko, co nas otacza, włącznie nas samych, jest nietrwałe a tym mniej jeszcze dzieła ludzkie.Każdy przedmiot, doszedłszy do swego najwyższego punktu (apogee), schyla się do upadku, lecz jeżeli ten przedmiot nadprzyrodzonymi tylko sposobami doprowadzony został do swego wzrostu, to upadek jego będzie zawsze prędki.Tyle już sławnych narodów znikło z powierzchni ziemi, istnienie których zachowała nam historia, mniej lub wiece] pewna lub wątpliwa.Jednak może o większej daleko części nie wspomniała wcale.Świadczy to ta nowa część świata - Ameryka, gdzie w pośrodku odwiecznych lasów odkrywają materialne pomnikiżyjących tam kiedyś narodów.Europa błyszczy i wznosi się wysoko, lecz obok tego mocno starzeje się, jak to twierdzą powszechnie i jak to utrzymywał Napoleon.Powiedziałem już wyżej, w jakim poruszeniu są umysły i jak usilnie starają się wyjść ze swego niniejszego położenia, nie mogąc i nie zgadując czym drugim lepszym można by go zamienić i gdzie szukać tego lepszego.Same nauki, tak zbawienne i najlepsze, rodzą nowe pomysły i wynikające z tego dysputy i sprzeczki, które druk ogłasza jeszcze niedojrzałemu ludowi.Różne sposoby dają zręczność prędkiego nabycia bogactwa, rozprzestrzeniają zbytek, zgorszenie i zepsucie obyczajów, które, jak świadczy historia, najwięcej przyczyniły się do upadku dawnych, a szczególnie wolnych narodów.Gdyby jeszcze te bogactwa były rozdzielone proporcjonalnie, zbliżone do równości, toby nie było tak wielkiej różnicy między ludźmi żyjącymi jednych obok drugich [ Pobierz całość w formacie PDF ] |
Archiwum
|