Trylogia nadmorska Zeromski

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Tamto, wSród rojów pierzastych, na pó�wyspie witowskim, w d�browie Swi�tej, od wieków stoichram boga Swantowita, czterog�owego syna s�onecznego.Ten ci to bóg daje przepowiednie,czy w listopadzie obfity b�dzie po�ów Sledzi u brzegów, i g�osi wyrocznie, kiedy z przystanina zbój szcz�Sliwy nale�y wypada�.27Rozpowiada�, i� tam daleko, za tamt� oto mg�� nadwodn� le�� miasta prastare: Stargardw ziemi W�grów, Weligrad i Raróg, przeSwietny Wolin pe�en Jutów, S�owian ze wschodu,modl�cych si� �arliwie i czo�em bij�cych przed z�otolitymi ikonostasy, i rozmaitych barba-rzy�ców z po�udnia Swiata.Tam le�� miasta: Dymin, Kamin, Szczecin, Ko�obrzeg.Mówi�im, i� za górami, za lasami, w po�udniowej stronie urodzajnej Polan krainy, sk�d przywo��zaw�dy sól i chleb bia�y, stoj� wzd�u� rzeki Wis�y Swi�tynie bogini Izydy i cerkwy bo�yszczaMithry, wzniesione przez rycerzy z po�udnia przyby�ych.Naszeptywa� im wraz, tym praco-witym i ciemnym n�dzarzom, dobre, przyjacielskie rady, �eby samym te wszystkie cuda zo-baczy�.Gdy burza zimowa na haki ich brzegu wyrzuci korab przeje�d�aj�cych barbarzy�ców- rozbitków nie ratowa�, a jeSli wyw�óczy� na str�d, to po to, �eby ich dobi�, obedrze� i wrazz ci�kim g�azem u szyi na niezg��bione zepchn�� przepadlisko morza - samym sudno opa-nowa�, szaty jego potargane naprawi�, dziury w kad�ubie za�ata�, smo�� zalepi�, or� przy-sposobi� i na zbój morski bie�e�.Gdy si� najstraszliwsza z burz zimowych rozp�ta, zachodnim wichrem gnana na piaski wyso-kie Helu, wzd�te morze w prysk pójdzie, stanie si� jak �elazo i jak �elazo zbieleje - ba�wanwielkoSci Jastrz�biej Góry za ba�wanem pobiegnie poprzez cieSniny trójwyspu - gdy si�a niepo-j�ta ode dna wody zacznie wymiata�, be�ty zwierzchnie ponad brzegi podnosi�, piaski dennewygarnia�, skr�tem wiry zawija� nad niedosi�g�ymi zdradami - wtedy w�aSnie cichaczem wyje-cha�.P�yn� ze wschodu na zachód, od Nowgorodu do Stargardu i z Wolina do Gda�ska kupiec-kie okr�ty pe�ne cudnych futer, srebrzystych i bia�ych, niebieskich i czarnych ko�uchówowczych, miodu, wosku, chmielu, wina, czaruj�cych wyrobów ze z�ota i srebra, z �elaza i br�-zu, broni dziwnej i pieni�dzy okr�g�ych, z rytym po dwu stronach obrazem - pe�ne koni i zwie-rz�t - pe�ne na j cudnie j szych kobiet - na sprzeda�.Po nocy, w Slep� wichur� i nieszcz�dn�ulew� na pok�ad si� wedrze�, stra� milczkiem zasiec i wyk�u�, p�ócienne skrzyd�a i szaty zdziu-rawi�, �eby korab nie uszed�, i do swego brzegu wielki kad�ub przyci�gn��.Gdy rankiem w milczeniu rozmySlaj�cy wracali, �egna� ich skinieniem g�owy, pewien, �e niezapomn� nauki.Szed� do rozkopuj�cych �awice piaskowe i brodz�cych wSród mielizn, �eby nabry�� bladego jantaru natrafi�.Ludzie obleczeni w skóry brn�li po pas i po szyj� z sieciamiw kszta�cie czerpaków, �owi�c morsk� kidzen�, �eby j� pilnie przepatrywa�, czy wSród trawi porostów nie wida� cennej zdobyczy.Trafiali bowiem na ró�noforemne, p�askie i pod�u�nebry�y, wielkie jak dwie pieSci� doros�ego m�czyzny, a nawet na olbrzymie, o stopie Srednicy -na okazy doskona�ej formy, kszta�tu i rozmiarów dojrza�ej gruszki-panny, lub na kule podobnedo kropel st�a�ych na wzór owocu morela.Jedne z tych znalezisk mia�y na sobie pow�ok�,chropawy nalot z piasku czy gliny, przywar�y na g�ucho, który dla przejrzystoSci wewn�trznejstanowi� szat� z�otaw� - inne by�y ca�kiem nagie, jakby od�amane od znacznie wi�kszej calizny,a w z�amaniu swym g�adkie i a� do dna czyste, daj�ce si� przejrze� na wylot.Barwa tych dzi-wotwornych darów morza by�a przerozmaita: wiSniowa jak przeczysty miód m�ody albo niemalczarna jako miód prastary - �ó�ta niby wosk lub b�awa jako obar �ywy, ciek�cy z sosen na wio-sn�.Niektóre odszczepy i u�amki by�y w kolorze zamglone, mleczne, zielonkawe, brunatne -niektóre zaS mia�y w sobie niby naSladownictwo k��bów dymu.Jeszcze inne w nieskalanymswym przezroczu tai�y nik�e, bia�awe �y�eczki, przypominaj�ce do z�udzenia w szczególnymzmniejszeniu odnó�ki i pr��ki kapuScianego liScia.Sm�tek, dostawszy w swe r�ce te lekkie kamienie, siada� na brzegu i przepatrywa� ich wn�-trza.Zawiera�y w swej g��bi krynicznej komary, muchy, mole, skrzyde�ka wa�ek, nogi paj�cz-28ków, mrówki, male�kie nie widziane chrz�szczyki, �my, szcz�tki kory i ga��zek, kwiatuszki,okruchy szyszek, ig�y przedziwnych sosen, jakich ju� nie posiada ta ziemia nigdzie na ca�ymswoim obszarze, k�pki mchu, krople wody, ziarenka piaskowe.Nabywca uSmiecha� si� pa-trz�c w ca�kowit� posta� ��tki nadwodnej, tak nik�� i ma��, i� w przezroczystym bursztyniena wskroS przezroczyste by�o jej subtelne cia�eczko, niczym obszar powietrza okreSlony pew-nym kszta�tem nadobnym.Duma�, i� oto od prawieku, od zamierzch�ych dni tego globu mu-mia jej istnieje i istnie� b�dzie, �amliwa tak i krucha - a� do sko�czenia Swiata.Przemieni�ymiejsca swego pobytu �a�cuchy gór, oceany i morza - przesun�y si� do innych okolic more-ny wiecznymi borami okryte - p�dzi�y z gór w niziny rzeki nie istniej�ce ju� dzisiaj - przesu-n�y si� wybrze�a pot�ne - lodowce pe�za�y w ci�gu lat tysi�cy w ni�e dalekie - a ma�a wa�-ka przetrwa�a.Bystre potoki nios�y bry�� bursztynu, t�uk�c j� o g�azy chropawe, obrabiaj�cw kszta�t kuli, nurzaj�c j� w glinach i i�ach, ka��c jej zwiedza� pok�ady szlamów g��bokich,p�uka� si� w g��biach morza, ociera� o paszcze potworów i ko�ysa� wiekami w burzach wiel-kiego Ba�tyku.Ma�a bry�a bursztynu sz�a mo�e w pop�awach Prawis�y, gdy ku zachodowizmierza�a, Odr� b�d�c zarazem i Wis��, w ��obowisku ku Morzu Niemieckiemu zwróconym,które w miejscu �aby dzisiejszej wywala�o si� w morze.Ma�a bry�a bursztynu k�pa�a si� mo�e w falach tych wielkich wód pradawnych, które prze-biega�y niezmierne polskie lasy i pola, rozdo�y i niziny - w jeziorach pod�u�nych niby rzekiurwane, bez pocz�tku i ko�ca, gdzie reszty przedwiecznych wise� zosta�y.Ma�a bry�a bursz-tynu wyciek�a z �ona sosny nie znanej nam i obcej, obok której ros�y palmy wszelkiego ro-dzaju i kszta�tu, s�odkie kasztany, eukaliptus i magnolia, d�by, ja�owce i buki.Gdy ciep�a ojczyzna bursztynowej sosny z jej morzami zastyg�a, zzi�b�a i wymarz�a pod lodow-cem straszliwej gruboSci, on tylko sam ocala�, �ywy p�yn drzewa dawno zmar�ego.Do obcejziemi i do cudzych brzegów przybija� teraz oto rozbitek ze Swiatów s�onecznych, pogrzebio-nych na wieki.Sm�tek pozdrawia� wiecznotrwa�oS� ��tki ma�ej.Lubowa� si� postaci� towa-rzyszki w niesko�czonym trwaniu.�a�owa� jej, i� - tak urocza i zwiewna - nie ma prawa doruchu, prawa do rozpostarcia skrzyde�ek, a�eby z wi�zienia wyfrun�� i na równi z nim samymprzestwory wiecznoSci przemierza�.Pociesza� j� jednak pewnym sekretnym wskazaniem.Mówi� jej, i� w ludzkim plemieniu, co si� za pot�ne poczytuje nad wyraz, mocarz niejeden -sam syn Kambizesa, król nad króle, Cyrus Wielki, który pot�g� Persów ufundowa� i nad ca��Azj� skinienie swoje rozpostar� - sam król Dawid, pastuch i monarcha, znawca serca ludzii wieszczbiarz - sam margraf Gero, nieub�agany plemion t�piciel i budowniczy nowej pot�gi nagruzach - odda�by po�ow� pa�stwa i po�ow� �ycia, gdyby móg� patrze� tak oto w kszta�t naj-dro�szy, nawet zagas�y i znieruchomia�y - ten umi�owanej ma��onki Kassadany, a tamten w po-sta� syna, prze�o�onego w mi�oSci ojcowskiej ponad zdobycz i w�adz�, ponad z�oty tron i pra-wo przemocy nad ludami - umi�owanego bardziej ni� �ycie [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Archiwum