Brzeziecki Andrzej Lekcje historii PRL w rozmowach

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Zapewne wewzroście aktywności służb specjalnych rolę odegrał też dość proza-iczny fakt rozwój elektroniki.Zmieniły się techniki operacyjne,podsłuch i inwigilacja stały się łatwiejsze.Służby obrastały w nowesprzęty.Gierek nie był tyranem, który chciałby przywalić, stłamsić.Przecież to on podjął decyzję, by nie robić procesu sygnatariuszomKOR.Oczywiście, wynikało to też z tego, że jak się fraternizujeze Helmutem Schmidtem czy Olofem Palme, to trzeba być konse-kwentnym.Ale i bez tego Gierek nie był zatwardziałym komunistą.Był liberałem broń Boże, nie w dzisiejszym rozumieniu, ale w kon-tekście epoki i na tle poprzedników oraz innych przywódców bloku.Na Węgrzech J�nos K�d�r, który w reformach poszedł dalej niż Gie-rek, zaczął od tego, że posłał na szubienicę Imre Nagya.Natomiast wątpliwości, że należy zwalczać opozycję i kontrolowaćsytuację przy pomocy służb, nikt nie miał.Dlatego w latach siedem-dziesiątych liczba Tajnych Współpracowników urosła prawie dwu-krotnie.Z trzydziestu kilku tysięcy do sześćdziesięciu.Tylu byłow okresie stalinowskim.Rozbudowywano siły porządkowe: produ-kowano wówczas choćby więcej armatek wodnych.Jak mówiliśmywcześniej, represje spotkały robotników już w 1971 roku.Były onewielotorowe i Gierek o tym wiedział.Podejmowano działania mającena celu atomizowanie środowisk robotniczych, ich pełną inwigilację.Znamy wypowiedz Gierka z 1971 roku na spotkaniu z funkcjona-riuszami MSW, na którym chwalił on tych towarzyszy za słusznąrobotę.Znamy też wypowiedz Gierka z czerwca 1976 roku, podczastelekonferencji z sekretarzami wojewódzkimi: Trzeba stworzyć at-mosferę potępienia dla tych zakładów, to musi być atmosfera poka-zywania na nich jak na czarne owce, jak na ludzi, którzy powinnisię wstydzić, że w ogóle są Polakami, że w ogóle na świecie chodzą.Jest też wypowiedz zachęcająca sekretarzy wojewódzkich do większe-go zdecydowania wobec Kościoła i pokazania biskupom ich miejsca: Nie jesteście palcem, towarzysze, robieni.To są słowa Gierka.1078853 2091971 1979 / Rozmowa z Marcinem ZarembąAle wiemy też, że w 1980 nie użył przemocy ani w lipcu, aniw sierpniu, i to mimo to, że ta rozbudowana SB przecież nie spała.Następcą Gierka został Stanisław Kania Gierek miał mu to za złe, bouważał się za zdradzonego przez człowieka, którego, jak sam mówił, przez ostatnich dziesięć lat dzwigałem na najwyższe stopnie w hierar-chii partyjnej.Gierek jest niesprawiedliwy.Wziął w nim górę żal po utraconej wła-dzy.Gierek i Kania byli ze sobą bardzo blisko.Widywali się bardzoczęsto.Gierek po prostu nie potrafił sobie inaczej wytłumaczyć swo-jego upadku, jak tylko zdradą, i musiał na kogoś zrzucić winę zaswoją porażkę.Sam był bowiem bezkrytyczny i nie widział własnychbłędów.Taka narcystyczno-megalomańska osobowość.Czy Gierek miał rację, mówiąc, że Solidarność mogła powstać tylkow jego epoce?Polska epoki Gierka uczyła ludzi, że lepiej się przystosować, niż wal-czyć.Powstanie Solidarności wiązałbym jednak z ogromną pracąKOR, powstałymi w 1978 roku Wolnymi Związkami Zawodowymii z wyborem Karola Wojtyły na papieża oraz jego pielgrzymką doPolski w roku 1979.Były też mniejsze rzeczy, które tylko pośred-nio można przypisać względnemu liberalizmowi epoki Gierka, jakwystawa Polaków portret własny, wyświetlanie w kinach filmu Lotnad kukułczym gniazdem publiczność doskonale odczytywała, że re-presyjny dom psychiatryczny to metafora państwa, w którym żyje.To wszystko jakoś powodowało, że strach malał.Społeczeństwo wy-budzało się ze stanu otępienia, a jednocześnie rosło jego rozczaro-wanie.Bo za Gierka Polacy już witali się z gąską małym fiatem,nowym mieszkaniem, wczasami w Bułgarii a tu pod koniec de-kady trzeba było zaciskać pasa.Psycholodzy społeczni nazywają210 1078853to relatywną deprywacją rozejściem się oczekiwań z realnym za-spokojeniem potrzeb.Gdy odległość między jednym a drugim stajesię coraz większa, to boli i frustruje, dochodzi więc, ich zdaniem,do rewolucji.I tak się stało w dekadzie Gierka, najpierw poprawa,a pózniej bolesny spadek jakości życia, w sytuacji gdy Polacy poznalismak dobrobytu.To, moim zdaniem, była najważniejsza przyczynawybuchu sierpniowego.Aby wiedzieć więcej, przeczytaj:Edward Gierek, Janusz Rolicki, Przerwana dekada, Warszawa 1990Stefan Kisielewski, Dzienniki, Warszawa 1998Jacek Kuroń, Gwiezdny czas, Londyn 1991Jan Józef Lipski, KOR, Warszawa 2006Piotr Kostikow, Bohdan Roliński, Widziane z Kremla, Warszawa 1992Mieczysław F.Rakowski, Dzienniki polityczne 1972 1975, Warszawa 2002Mieczysław F.Rakowski, Dzienniki polityczne 1976 1978, Warszawa 20021078853 2111971 1979 / Rozmowa z Marcinem ZarembąRewolucjato nie karnawał(lata 1980 1981)Rozmowa z Andrzejem FriszkemAndrzej Friszke(ur.1956) doktor habilitowany, jest historykiem.W 1981 roku byłredaktorem działu historycznego w Tygodniku Solidarność , od 1982 roku w miesięczniku Więz.Obecnie pracuje w Instytucie Studiów PolitycznychPAN i Collegium Civitas.W latach 1999 2006 był członkiem Kolegium IPN.Od 2000 roku przewodniczący zarządu Stowarzyszenia Archiwum Solidarności.Opublikował m.in.: Opozycja polityczna w PRL 1945 1980 (1994), Przystosowaniei opór.Studia z dziejów PRL (2008), Niepokorni.Rozmowy o Komitecie ObronyRobotników (wspólnie z Andrzejem Paczkowskim, 2008), Polska.Losy państwai narodu 1939 1989 (2003).Współautor i redaktor tomuSolidarność podziemna 1981 1989 (2006).1078853Gdańsk, 22 sierpnia 1980 roku.Strajkujący pracownik Stoczni Gdańskiejim.Lenina na bramie stoczni.Od 14 sierpnia w stoczni trwa strajk.Fot.PAP/CAF/Janusz Uklejewski1078853 213Czy Lech Wałęsa dotarł na strajk w stoczni motorówką?Nic mi w tej sprawie nie wiadomo.O tym, jak Wałęsa dotarł na terenstoczni, wiemy z tego, co sam powiedział.Innych dokumentów naten temat nie znam.Znamy natomiast zapis negocjacji, które toczo-no w stoczni, i wiemy, jaka była w nich rola Wałęsy.Znamy też re-lacje osób, które przygotowywały strajk, z Bogdanem Borusewiczemna czele, i wiemy, co uzgadniały z Wałęsą.To dla mnie wystarczająceinformacje, by sądzić, że Lech Wałęsa odgrywał w czasie strajku rolęprzywódczą i pozytywną.Strajk w stoczni wybuchł nie od razu.Jacek Kuroń wspominał, że się zasta-nawiał, dlaczego stocznia nie rusza, a przecież opozycja była tam silna.W stoczni ruszyło rzeczywiście stosunkowo pózno, bo w całej Polscestrajki trwały już od początku lipca.Ale jak ruszyło, był to napraw-dę dobrze zorganizowany strajk, który nie zgasł od razu.Stoczniabyła wyjątkowym zakładem, nie tylko ze względu na historię roku1970, ale była też centrum Wolnych Związków Zawodowych.Istniałpowód, by WZZ nie dały sygnału do strajku za wcześnie.Potrzebnybył odpowiedni nastrój.Stworzyło go zwolnienie 7 sierpnia z pracy Anny Walentynowicz.Tymcza-sem w całej Polsce strajkowano, by wywalczyć podwyżki płac.Zwolnienie pani Walentynowicz wywołało wśród robotników reak-cję, dzięki której strajk miał charakter solidarnościowy, a zatem po-lityczny [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Archiwum