|
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Przejawanie się w dziejach I tys.p.n.e.- x x - I tys.p.n.e.Uwaga; pod pojęciem domeny symbolicznej nale\y rozumieć dowolny znak symboliczny (lubkompleks znaków), który z jakichś powodów staje się wa\ny i zaczyna wokół siebie tworzyć polesemantyczne w drodze analogizacji, np.: Kcb 3, która analogizuje trójkąt, mę\czyznę, \ywioł ognia,Trójcę Zw.itd.2.Symbolizacja zewnętrzna i systemy trwałych oznakowań.Ostatecznie pojęcie znaku symbolicznego obejmie zarówno wewnętrzne wyobra\eniaznakujące, jak i odpowiadające im postrzegawczo w otoczeniu obiekty lub procesy naturalne, alboodpowiednie wytwory kulturowe, której będą traktowane jako ich uzewnętrznienia (znakiuzewnętrznione).Te I ostatnie właśnie będą pełnić rolę symbolicznego zapisu (kodu) w!społecznym przekazie informacji, który poprzez komunikowania o emocyjnych, poznawczych iwolicjonalnych stanach psychicznych, odwzorowywujących to, co dzieje się w osobniku w związkuz jego współdziałaniem z otoczeniem zewnętrznym, organizuje społeczno-kulturowe zachowanie40 ludzi.A\ do chwili obecnej, głównym systemem takiego przekazu jest język mówiony.Są to jednakarbitralne znaki akustyczne, szybko przemijające i wymagające bliskiej przestrzennie isynchronicznej obecności komunikujących się ze sobą ludzi, co powa\nie ogranicza w przestrzenii czasie zachodzący przekaz informacji.Co więcej, pozostając na poziomie języka mówionego,jako jedynego systemu komunikowania się, międzypokoleniowy przekaz puli pamięci kulturalnejzachodzi na drodze tradycji ustnej, która narzuca dodatkowe ograniczenia.Tradycja ustnacharakteryzuje się bowiem: 1.ujmowaniem treści w formę stosunkowo krótkiej narracji, 2.uzale\nieniem od obecności w społeczeństwie osobników wyspecjalizowanych w zapamiętywaniui umiejętnym recytowaniu takich narracji, 3.usztywnioną standardowością przekazywanych treści i4.niemo\nością powracania do tych samych treści z dowolną częstotliwością z powodu zwyklerytualnie określonych okoliczności, w czasie których korzysta się z usług takichwyspecjalizowanych narratorów.Tylko w obrębie rodziny ograniczenia te są mniejsze.Tradycjaustna jest dostosowana do obsługiwania przekazu międzypokoleniowego raczej niewielkiegozasobu pamięci kulturowej mało liczebnych grup ludzkich, tj.w pierwszym rzędzie, społecznościzbieraczo-łowieckich albo pierwotnych rolników i hodowców.Od wielu z tych ograniczeń, które cechują mowę mówioną w ogólności, a tradycję ustną wszczególności, są uwolnione systemy trwałych oznakowań symbolicznych.Mo\na przypuszczać, \e najstarszą i najpierwotniejszą ich formą były symboliczne układyprzedmiotów materialnych, które mogły wprost występować w otoczeniu naturalnym, albo stanowićwytwory kulturowe, normalnie innym ni\ symboliczne celom.Takie układy przedmiotowe mogływnosić określone informacje o zaistniałej sytuacji, albo słu\yć jako ostrze\enia, zakazy lub nakazy.O mo\liwości występowania symbolicznego zapisu przedmiotowego, co najmniej ju\ w okresiepaleolitu środkowego świadczą symboliczne układy elementów wyposa\enia grobowego, a nawetsamego ciała zmarłego.Innymi przykładami tego rodzaju komunikowania się mogą być treściwierzeniowe powiązane z ró\nymi składnikami otoczenia naturalnego (np.święte góry, zródła,rzeki, zwierzęta eta), albo szczególne elementy odzie\y oznaczające rangę społeczną,przynale\ność zawodową, zaszczytne wyró\nienia itp.czy te\ muszelki kauri, traktowane jakosymbol środka płatniczego.Niedogodności i ograniczenia symbolicznego zapisu przedmiotowego są zbyt oczywiste, aby sięwarto nimi szerzej zajmować.Dalszy rozwój społeczno-kulturowy w paleolicie górnym, w którym ludzkość osiągnęła szczyt wramach zbieraczo-łowieckiego trybu \ycia, powa\nie zwiększył zapotrzebowanie na przekazznacznie obszerniejszej wiedzy o otoczeniu i skomplikowanych zachowaniach społecznychwewnątrz układu rodowo-plemiennego.Prawdopodobnie zasadniczą rolę w tym przekazieodgrywa społeczno-religijna inicjacja (szczególnie młodzie\y męskiej), w której tradycja ustnazostała mocno wsparta przez u\ycie symbolicznego zapisu ikonicznego bogatej sztukiprzedstawiającej, która się wtedy pojawiła.Jej wytwory plastyczne przekazywały zarówno41 informacje bezpośrednio, tzn.przez fakt, \e stanowiły one odzwierciedlenia określonychwyobra\eń spostrzegawczych, jak i pośrednio, kiedy to takiemu odzwierciedleniu przypisywane sąinne informacje ni\ te, które są obecne w odpowiadającemu mu wyobra\eniu postrzegawczemu.Wiadomo np.z badań nad sztuką górnego paleolitu, \e postacie ró\nych gatunków zwierzęcychmogły symbolicznie oznaczać podział na płeć, totemy rodowe i inne treści magiczne orazastronomiczne.Ogólnie biorąc, zapis ikoniczny sztuki wykazuje następujące właściwości: 1.raczej długi czaswykonania wytworu, 2.ró\norodność materiału, w którym wykonany jest zapis ikoniczny iró\norodność środków technicznych jego wykonania, 3.ograniczona mobilność, tzn.utrudnienia wtransporcie i manipulacji, 4.brak dokładnych reguł określających liczbę, wielkość i strukturęrozkładu elementów figuratywnych jako jednostek kodu, 5.brak powszechnie obowiązującychzasad przypisywania znaczeń poszczególnym elementom figuratywnym i ich układom, 6.mo\liwość kodowania naraz ró\nych wątków tematycznych w jednym i tym samym wytworze, 7.brak powtarzalności w odczycie jednego i tego samego zapisu przez ró\nych jego percypientów,zale\nie od ich wtajemniczenia w dany symbolizm obrazowy.Pomimo wy\ej wymienionych niedogodności, nale\y podkreślić pewne korzyści w stosowaniuzapisu ikonicznego, a mianowicie: 1.w/w mo\ność zakodowania całego bogactwa informacji namałej powierzchni jednego wytworu o dostatecznie skomplikowanej strukturze, 2.mo\liwośćprzekazywania znaczeń bez pośrednictwa języka etnicznego, 3.najbardziej skuteczneprzedstawienie symboli archetypowych i znaków obrazujących analogizujących nabytych.W ciągu jednak dalszej ewolucji kulturowej, w/w ograniczenia zapisu ikonicznego sztuki, wkonfrontacji z narastającymi zapotrzebowaniami na bardziej precyzyjne komunikowanie się, doszłodo wynalezienia zapisów piśmiennych, które umo\liwiły ekonomiczne kodowanie elementów mowyartykułowanej.Fazę pośrednią reprezentował zapis ideograficzny, który operował uproszczonymi,a przez to łatwiej powtarzalnymi elementami figuratywnymi (piktogramy), które mogły osiągnąćwysoce zgeometryzowaną formę (ideogramy właściwe).Zjawiła się więc mo\liwość większejswobody kombinatorycznej i lepszego określania znaczeń ze względu na standardowąpowtarzalność znaków o mniejszych rozmiarach, które mogły być oddzielone od siebie pustymiprzestrzeniami.Zapis ideograficzny lepiej nadawał się do przekazu idei.Piktogramy i ideogramy właściwe pojawiły się jeszcze w okresie górnego paleolitu, aleodgrywały wtedy rolę pomocniczą, jako dodatkowe elementy kodujące, wprowadzone wreprezentację sztuki.Następnie, w okresie mezolitu i neolitu, zapis ideograficzny uniezale\nił się ipodlegał szybkiemu rozwojowi, przy czym jego znaki nie musiały być wyobra\ane na płaszczyznieró\norodnych materiałów (powierzchnie skał i kamieni, ceramiki, tkanin lub kory drzewnej), gdy\mogły przybierać te\ formę.obiektów trójwymiarowych.Badania D [ Pobierz całość w formacie PDF ] |
Archiwum
|