Andrzej Mencwel Wiedza o kulturze Cz. I Antropologia kultury

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Rzecz tyczy się pojęcia osoby , idei ja.[.] Jest to temat z zakresu historiispołecznej.Jak to się działo, że w ciągu wielu wieków, w licznych społeczeństwach,powoli wypracowywało się już nie samo poczucie ja , ale pojęcie, które ludzie two-rzyli na jego temat.Pragnę tutaj pokazać ciąg form, jakie to pojęcie przybierałow rozmaitych ludzkich społecznościach w zależności od ich praw, religii, zwyczajów,struktur społecznych i mentalności.[.]II. Indywiduum i miejsce osobyIndianie Pueblo[.] u Indian Pueblo spotykamy pojęcie osoby, jednostki przynależnej do klanulecz wyodrębnionej z niego już w trakcie obrzędów przez swoją maskę, tytuł, pozy-cję, rolę, własność, nieśmiertelność i ponowne pojawienie się na ziemi we wcieleniuw jednego z potomków o tej samej pozycji, imionach, tytułach, prawach i funkcjach.187Marcel Mauss POJCIE OSOBY, POJCIE JAIndianie z Północnego Zachodu Ameryki[.] wszyscy Indianie, a Kwiakiutlowie w szczególności, stworzyli cały system spo-łeczny i religijny, zaspokajający zarówno osoby, jak i grupy społeczne dzięki wymia-nie na wielką skalę praw, uprawnień, dóbr, tańców, obrzędów, przywilejów i pozycji.Widzimy wyraznie, jak z klas i klanów wyłaniają się osoby ludzkie , które z kolei da-ją początek gestom aktorów w przedstawieniu.Wszyscy aktorzy to tutaj, teoretycznie,wszyscy wolni ludzie.Przedstawienie ma jednak nie tylko estetyczny charakter.Jestreligijne, a zarazem kosmiczne, mitologiczne, społeczne i osobowe.Otóż, na przykład u Zuni, każda jednostka w każdym klanie ma jedno, a na-wet dwa imiona, na każdą porę roku, świeckie (lato) (WiXsa) i święte (zima) (IaXsa).Kiedy wodzowie i rodziny stają naprzeciw siebie w niezliczonych i nie kończących siępotlaczach [.] imiona te zostają rozdzielone między odrębne rodziny, tajne stowa-rzyszenia i klasy uczestniczące w obrzędach.Każdy klan dysponuje dwiema pełnymiseriami imion własnych, czy raczej imion, jedną jawną, drugą sekretną, też nie prostą.Bo imię jednostki, podobnie jak nazwisko szlachcica, zmienia się z jej wiekiemi w związku z pełnieniem funkcji odpowiednich do wieku.[.] jako łupy wojenne zdobywa się pozycję, władzę, funkcję religijną lub estetycz-ną, taniec i własność, parafernalia i skóry w formie osłon, prawdziwe skórzane tar-cze ; wszystko to może być używane w terazniejszych i przyszłych potlaczach.Wy-starczy zabić ich właściciela albo zagarnąć jedno z jego akcesoriów służących do ob-rzędu, szatę, maskę, by odziedziczyć jego imiona, dobra, jego urzędy, jego przodków,jego osobę w pełnym sensie tego słowa.Tak uzyskuje się pozycje, dobra, prawa osobi-ste i jednocześnie ich indywidualny charakter.[.]Godny również uwagi jest fakt, że u Kwakiutlów (i u ich najbliższych krewnych He-iltsuk, Bellacoola itd.) każdy moment życia jest nazwany i uosabiany przez noweimię, nowy tytuł, odpowiedni dla dziecka, młodzieńca, dorosłego, starca (dotyczymężczyzn i kobiet).Dalej, Kwakiutl posiada imię jako wojownik (naturalnie nie doty-czy to kobiet), jako książę i księżna, jako wódz i żona wodza, imię odpowiednie dodanego świata (dotyczy mężczyzn i kobiet) i odpowiednie do roli wykonywanejw obrzędzie, imię na czas wycofania się z życia publicznego, imię jako członekspołeczności fok (ludzie starzy nie przeżywają ekstazy ani opętania, nie są za nic od-powiedzialni, nie mają żadnych zysków prócz tego, które wiążą się ze wspomnieniemprzeszłości).Wreszcie nazwy mają również tajne stowarzyszenia , do których oni na-leżą (niedzwiedzie częste u kobiet, które są wówczas prezentowane przez swoichmężczyzn i synów, wilki, Hamats� (kanibale), itd.).Imiona mają także: dom wodza(jego dachy, słupy, drzwi, ozdoby, belki, otwory, wąż z podwójną głową i twarzą), od-świętne czółno, psy.[.] talerze, widelce, łyżki, wszystko jest oznaczone, ożywione, jestczęścią persona właściciela i familia oraz res jego klanu.[.]Australia[.] Oto kilka spostrzeżeń dotyczących Australii.[.] Klan, w swoim ludzkimaspekcie, jest owocem reinkarnacji licznych i stale odradzających się w klanie duchów(tak się rzeczy mają u Arunta, Loritja, Kakadu itd [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Archiwum