Nietzsche Z Genealogii Moralnosci

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Mianowicie w stosunek ludzi t e r a z n i e j s z y c hdo swych p r z o d k ó w.W łonie pierwotnych związków rodowych mówimy o praczasach każde z kolei pokolenie uznaje wobec pokolenia dawniejszego, a w szczególności wobecnajdawniejszego, wobec założycieli rodu, pewien obowiązek prawny (nie zaś jedynie zobo-41wiązanie uczuciowe: ostatniego możnaby nawet nie bez powodu wogóle zaprzeczyć, o iledotyczy najdłuższego okresu rodzaju ludzkiego).Panuje tu przekonanie, że ród i s t n i e j etylko dzięki ofiarom i świadczeniom przodków i że trzeba im je ofiarami i świadczeniami od p ł a c a ć.Tem samem uznaje się d ł u g, który przez to jeszcze ustawicznie narasta, żeprzodkowie ci w dalszym ciągu swego istnienia, jako potężne duchy, nie przestają użyczaćrodowi nowych korzyści i nowych zadatków.Czy darmo? Lecz dla owego nieokrzesanego i�ubogiego duchem� okresu nie istnieje żadne �darmo�.Czemże można im się odpłacić? Ofia-rami (z początku dla pożywienia, w najgrubszem rozumieniu), świętami, kaplicami, oznakamiczci, przedewszystkiem posłuszeństwem gdyż wszystkie zwyczaje, jako dzieła przodków,są też ich ustawami i rozkazami.Czy aby zadowala się ich kiedykolwiek? Ta obawa pozostajei rośnie: co pewien czas wymusza ona wielką ryczałtową wypłatę, coś potwornego na rzecz�wierzyciela� (osławiona ofiara z pierwocin naprzykład, krew, krew ludzka w każdym wy-padku).S t r a c h przed praszczurem i jego mocą, świadomość długów względem niegowzmaga się koniecznie wedle tego rodzaju logiki zupełnie w tej mierze, w jakiej wzrasta mocsamego rodu, w jakiej sam ród staje się coraz bardziej zwycięski, niezależny, czcią i obawąprzejmujący.Nie zaś odwrotnie! Każdy krok ku upadkowi rodu, wszystkie nieszczęsne przy-padki, wszystkie oznaki zwyrodnienia i ujawniającego się rozkładu z m n i e j s z a j ą raczejzawsze także strach przed duchem jego założyciela i coraz bardziej wyobrażenie o jego mą-drości, przezorności i obecności jego mocy.Jeśli się rzecz przemyśli tym surowym rodzajemlogiki do końca, to ostatecznie przodkowie n a j p o t ę ż n i e j s z y c h rodów muszą, dziękiwyobrazni rosnącej trwogi, sami wyróść do potworności i usunąć się w mrok boskiej tajemni-czości i niewyobrażalności: praszczur przekształca się ostatecznie z konieczności w boga.Może tu jest sam początek bogów, a więc początek ze s t r a c h u rodem!.A komuby sięwydawało, że należy dodać: �ale i z pobożności!� temuby trudno było zostać przy racyi wstosunku do owego najdłuższego okresu ludzkiego rodzaju, jego praczasów.Za to tem bar-dziej, oczywiście, co do okresu ś r e d n i e g o, kiedy powstają rody dostojne, które rzeczywi-ście swym praszczurom, swym przodkom (bohaterom, bogom) z odsetkami oddały wszystkiete właściwości, które tymczasem w nich samych się ujawniły, właściwości dostojne.Nauszlachcenie i uszlachetnienie bogów (które oczywiście nie jest ich �uświęceniem�) rzucimypózniej raz jeszcze okiem.Tymczasem wytknijmy jeno do końca drogę tego rodzaju świado-mości winy.20.Zwiadomość długu względem bóstwa, jak nauczają dzieje, nie ustala wcale po upadkuopartej na związkach krwi, organizacyjnej formy �gminy�.Ludzkość w ten sam sposób, wjaki odziedziczyła pojęcia �dobry i zły� po szlachcie rodowej (wraz z jej psychologiczną za-sadniczą skłonnością porządkowania wedle stopni), otrzymała wraz z dziedzictwem bóstwrodowych i szczepowych także dziedzictwo ucisku niespłaconych jeszcze długów i pragnieniewywiązania się z nich.(Przejście tworzą owe liczne ludy niewolników i poddanych, któreprzystosowały się do boskiego kultu swych panów, czy to pod przymusem, czy przez uległośći mimicry.Od nich pózniej przelewa się to dziedzictwo na wszystkie strony).Uczucie dłużni-cze względem Boga nie przestało wzrastać przez kilka tysiącoleci i to ustawicznie w tym sa-mym stosunku, w jakim pojęcie i poczucie boga rosło na ziemi i wznosiło się w górę.(Całedzieje walk etnicznych, zwycięstw, zawierania pokoju, stapiania się, wszystko, co poprzedzaw każdej wielkiej syntezie ras ostateczne ustopniowanie wszystkich elementów ludowych,odzwierciedla się w genealogicznej gmatwaninie jej bogów, w podaniach o ich walkach,zwycięstwach i pojednaniach; postęp ku państwom uniwersalnym jest zawsze także postępemku uniwersalnym bóstwom, despotyzm z swem pogwałceniem niezależnej szlachty toruje też42zawsze drogę jakiemuś monoteizmowi).Zjawieniu się chrześcijańskiego Boga, jako najwięk-szego Boga, jakiego dotąd osiągnięto, towarzyszyło też na ziemi maximum poczucia długu.Przypuściwszy, żeśmy właśnie rozpoczęli ruch o d w r o t n y, to możnaby też z prawdopodo-bieństwem wcale nie małem wnosić z niepowstrzymanego upadku wiary w chrześcijańskiegoBoga, że teraz już spełnia się także zasługujący na uwagę upadek ludzkiej świadomości dłu-gu; ba, nie można odrzucać widoków, iż zupełne i ostateczne zwycięstwo ateizmu mogłobyzgoła uwolnić ludzkość od tego uczucia, że posiada dług wobec swego początku, swej causaprima.Ateizm i pewien rodzaj w t ó r ej n i e w i n n o ś c i idą z sobą w parze.21.Tyle tymczasem w krótkości i zgrubsza o związku pojęć �długu�, �obowiązku� z założe-niami religijnemi.Umyślnie pozostawiłem dotąd na uboczu właściwe umoralnienie tych pojęć(wtłoczenie ich w dziedzinę sumienia, jeszcze dokładniej, poplątanie nieczystego sumienia zpojęciem boga) i mówiłem nawet na końcu poprzedniego rozdziału, jak gdyby owo umoral-nienie wcale nie istniało, stąd też, jakoby pojęcia te z konieczności miały się już ku końcowi,skoro upadło ich założenie, wiara w naszego �wierzyciela�, w Boga.Istotny stan rzeczy różnisię od tego w sposób straszliwy [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Archiwum