Krzysztof Karolczak, Współczesny terroryzm w wietle teorii Halforda Mackindera(1)

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.62WOJCIECH KAZANECKINARODZINY GEOPOLITYKI WE FRANCJIorobek klasycznej geopolityki niemieckiej bywa określany przezDwspółczesnych badaczy w sposób niezwykle krytyczny, co znajdujeswoje odbicie w jego francuskim odpowiedniku.Geopolityka niemieckaokresu międzywojennego jest jednoznacznie klasyfikowana przez badaczyfrancuskich jako pozostająca na usługach ideologów pangermańskichi nazistowskich.Zarzuca się jej normatywizm, chęć pełnienia roli doradcyksięcia oraz profetyzm.Paradoksalnie jednak, gdyby nie twórczośćF.Ratzela czy K.Haushofera (\eby wymienić tylko tych najbardziej zna-nych reprezentantów Geopolitik) geopolityki francuskiej prawdopodobnie wogóle by nie było, jako \e powstawała ona w znacznej mierze w reakcji naustalenia twórców za wschodniej granicy.Celem niniejszego artykułu jestprezentacja narodzin geopolityki we Francji w kontekście jej rozwoju w IIRzeszy.I.Wpływ wojny francusko-pruskiejKoniec XIX wieku zaznaczył się w stosunkach międzynarodowych jakookres, gdzie świat stał się zamknięty odkrycia geograficzne zostały za-kończone, a mocarstwa światowe zbli\ały się coraz bardziej do śmiertelnegostarcia na polach bitewnych.Owo zamknięcie się świata oznaczało, \e Ka\dy wybuch sił społecznych zamiast być rozmyty w otaczającym pasienieznanej przestrzeni i barbarzyńskiego chaosu, będzie ostro odbity od dru-giego końca globu i w konsekwencji słabe elementy organizmu polityczno-ekonomicznego świata zostaną zniszczone 1.W pewnym sensie mo\emynawet mówić o pierwszej globalizacji, przynajmniej w odniesieniu do świa-towego handlu.Taki stan rzeczy wymuszał na ówczesnej Francji i jej elitachkonieczność zwrócenia większej uwagi na uwarunkowania geograficzne iich powiązanie z działaniami politycznymi.Dodatkowym bodzcem był nie-ustanny wzrost potęgi Niemiec, które, zjednoczywszy się po upokarzającymdla Francji pokoju w Wersalu, kończącym wojnę francusko-pruską w latach1870-1871 oraz odebraniu Alzacji i Lotaryngii, osiągały coraz to nowe celew polityce międzynarodowej.Wyrazem ekspansywnej polityki Niemiec byłoproklamowanie Weltpolitik przez cesarza Wilhelma II w 1890 roku.Niedziwi więc, \e okres 1871-1914 bywa określany przez francuskich history-ków jako pokój zbrojny , okres niestabilności i niepewności2.Pary\ niemógł pozostać obojętny na poczynania swojego wschodniego sąsiada iwkrótce wyciągnął wnioski z poniesionych pora\ek.Jednym z elementów1H.J.Mackinder, The Geographical Pivot of History, The Geographical Journal1904, vol.XXIII, nr 4, s.422.2A.Roubaud, La Paix arm�e et les relations internationales de 1871 � 1914, Paris19492.Tego samego określenia u\ywa te\ Charles de Gaulle w swoich wspomnieniach.Por.Idem, Pamiętniki nadziei, Warszawa 1974, s.202.63reakcji na klęskę w wojnie z lat 1870-1871 była reforma nauczania geografiiw szkołach wszystkich szczebli (włączając uniwersytety), połączonaz programem politycznym.Wprowadzono obowiązkowe nauczanie tegoprzedmiotu w szkołach podstawowych oraz średnich.Francuzi poszli zaprzykładem Prus, które za pomocą poszerzania świadomości geograficznejswoich obywateli w ramach obowiązku szkolnego zbudowały siłę i jednośćnarodu, który następnie rozszerzył się na obszar zjednoczonych Niemiec.Oprócz budowania ducha patriotycznego wśród młodzie\y i wzmocnieniapoczucia jedności narodu, postawiono sobie za cel przekazanie uczniomumiejętności korzystania z map, jako \e na co wskazuje Pascal Lorot klęskę w wojnie z Prusami w latach 1870-1871 tłumaczono częściowo nie-umiejętnością czytania mapy przez oficerów francuskich.W 1877 roku wy-dano nawet ksią\kę opisującą przepędzanie dwójki małych Alzatczykówprzez okupanta niemieckiego.Ksią\ka ta wchodziła w skład kanonu lekturwszystkich francuskich dzieci od 1880 roku a\ do I wojny światowej3, cowyraznie wskazuje na traktowanie najpierw geografii, a następnie geopolity-ki, jako narzędzia u\ytecznego dla potrzeb politycznych, w szczególności dopobudzenia patriotyzmu.Państwo francuskie umiejętnie wykorzystywałonaukę do realizacji celów politycznych, w szczególności w odniesieniu dogeografii i rodzącej się geopolityki4.Ponadto, bujny rozwój niemieckiej myśli zorientowanej na geografię,uwzględniającej jednoczesne zainteresowanie procesem zjednoczenia Nie-miec i akcentującej potrzebę potęgi narodu i państwa niemieckiego, prowa-dzić musiał (i rzecz, jasna, prowadził) badaczy francuskich w stan zaniepo-kojenia i zmuszał do reakcji na taki właśnie rozwój sytuacji.Stwierdzeniatypu Niemcy stanowią punkt wyjściowy geografii politycznej [& ].Nakie-rowane przez to na tor prowadzący do górującej nad wszystkimi pozycji,muszą z coraz większym zdecydowaniem objawić zadanie swej przyszłości,czyli nadawania kierunku i porządkowania losów ludzkości 5 wygłaszaneprzez niemieckich twórców wieku XIX, niepokoiło francuskich obserwato-rów i myślicieli.II [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Archiwum