|
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Nie oznacza to jednak, Īe problem agencji w ogóle przedsiĊbiorstwzarządzanych przez właĞcicieli nie dotyczy.MoĪe on bowiem wystĊpowaü naniĪszych poziomach piramidy organizacyjnej takich podmiotów, a zatem pomiĊdzywłaĞcicielem a kierownictwem Ğredniego szczebla, niĪszym kierownictwem iszeregowymi pracownikami, generując koszty agencji na tych poziomach.Ich pojawienie siĊ i wielkoĞü bĊdzie zaleĪeü od:•preferencji agenta (kierownika, pracownika);•łatwoĞci, z jaką w podejmowaniu decyzji agent moĪe przedkładaü własnepreferencje nad zwiĊkszanie wartoĞci dla właĞcicieli;•kosztów monitorowania, w tym mierzenia i oceny wyników agenta;•kosztów działaĔ wiąĪących interes agenta z interesem pryncypała, w tymkosztów opracowania i wprowadzenia systemu motywacyjnego wiąĪącego interesagenta z interesem pryncypała, jak równieĪ kosztów opracowania i wprowadzeniazasad i procedur postĊpowania;•konkurencji na rynku pracy (kosztów zastąpienia kierownika lubpracownika innym);•moĪliwoĞci sprzedaĪy przedsiĊbiorstwa na rynku kapitałowym103.Wydaje siĊ, Īe przedsiĊbiorstwa zarządzane przez właĞcicieli mają przewagĊ101 Por.K.Sobiech, B.WoĨniak, Ekonomia…, wyd.cyt., s.153; A.Shleifer, R.W.Vishny, op.cit., s.12.102 Ang.low agency cost financing arrangement.Por.M.C.Jensen, W.H.Meckling, op.cit., s.69.103 Por.M.C.Jensen, W.H.Meckling, op.cit., s.32-33.41nad korporacjami zarządzanymi przez menedĪerów pod wzglĊdem powyĪszychcharakterystyk.Chodzi tu w szczególnoĞci o niĪsze koszty monitorowania izwiązania interesu agenta z interesem pryncypała, co wynikaü moĪe z bliskiejwspółpracy właĞcicieli z pracownikami, dającej moĪliwoĞü bezpoĞredniego oglądu ioceny pracy agenta104.Jej konsekwencją jest brak anonimowoĞci poszczególnychpracowników czy kierowników dla pryncypała, cechującej niekiedy duĪe korporacjezarządzane przez menedĪerów.W tym kontekĞcie interesujące wydają siĊ takĪe wnioski z badaĔ nadnadzorem właĞcicielskim w korporacjach.Ustalono bowiem, Īe w duĪych spółkachakcyjnych zarządzanych przez menedĪerów wystĊpowanie duĪych inwestorówpowodujące skoncentrowanie własnoĞci, redukuje koszty agencji105.Wnioskując przez analogiĊ, wskazaü naleĪy na konsekwencje przytoczonychpowyĪej obserwacji dla postrzegania kosztów agencji w przedsiĊbiorstwachzarządzanych przez właĞcicieli.Jak juĪ stwierdzono, problem agencji moĪe byüobecny w tych podmiotach na niĪszych poziomach piramidy organizacyjnej.Wtakiej sytuacji moĪna przypuszczaü, Īe wystĊpowanie jednego właĞcicielazarządzającego przedsiĊbiorstwem istotnie redukowałoby koszty agencji na niĪszychpoziomach piramidy organizacyjnej, w porównaniu do bardziej rozdrobnionejstruktury właĞcicielskiej.Innym problemem jest fakt, Īe w duĪych spółkach zarządzanych przezwłaĞcicieli i tak codzienne zarządzanie (decyzje na Ğrednich i niĪszych szczeblach)odbywa siĊ przez menedĪerów.To oznacza, Īe wystĊpuje tam oddzielenie własnoĞciod faktycznego zarządzania, co upodabnia te podmioty do korporacji106.Problem agencji i związane z nim koszty nie wystĊpują jedynie w przypadkuprzedsiĊbiorstwa jednoosobowego107.Jednak wraz z rozrostem firmy, zwiĊkszaniem104 Na tĊ cechĊ przedsiĊbiorstw zarządzanych przez właĞcicieli uwagĊ zwrócił juĪ A.Marshall.105 W sytuacji, gdy egzekwowanie praw właĞcicieli musi siĊ opieraü na systemie prawnym,duĪy inwestor nie potrzebuje tak wiele praw jak drobny akcjonariusz, aby ochraniaü swójinteres.Dlatego teĪ wystĊpowanie duĪych inwestorów jest najczĊstszym sposobemsprawowania nadzoru właĞcicielskiego.A.Shleifer i R.W.Vishny przytaczają wyniki badaĔ,które potwierdzają, Īe istnienie znaczących akcjonariuszy w korporacjach zmniejsza kosztyagencji (polepsza wyniki przedsiĊbiorstw, doprowadza czĊĞciej do wymiany słabospisujących siĊ menedĪerów, redukuje dyskrecjonalne wydatki, takie jak wydatki na reklamĊczy na rozrywkĊ), przy czym efektywnoĞü duĪych inwestorów zaleĪy od ich moĪliwoĞciobrony własnych interesów.Por.A.Shleifer, R.W.Vishny, op.cit., s.4, 28-29.106 Por.O.Hart, J.Moore, Cooperatives vs.Outside Ownership, NBER Working Paper6421, February 1998, http://www.nber.org/papers/w6421 (dostĊp 04.12.2007), s.45.107 Choü np.H.Demsetz przekonuje, Īe „problem agencji tkwi zarówno w kaĪdym z nas, jaki w interakcjach pomiĊdzy nami” („the agency problem resides within each of us as well asin interactions between us”).Por.H.Demsetz, op.cit., s.156.Za jednoosobowe uwaĪa siĊ w rozprawie takie przedsiĊbiorstwo, którego właĞcicielem,zarządzającym i jedynym pracownikiem jest jedna i ta sama osoba.W takim znaczeniu42liczby osób bĊdących czĊĞcią organizacji i tworzeniem kolejnych szczebli strukturyorganizacyjnej problem pryncypał-agent bĊdzie siĊ pojawiał108.W przypadku spółki kilku właĞcicieli pełniących jednoczeĞnie funkcjezarządcze problem agencji moĪe siĊ pojawiü na najwyĪszym poziomie piramidyorganizacyjnej, bowiem nawet jeĞli wspólnicy mają równy udział we własnoĞci, torolĊ szefa (centralnego kontraktora i nadzorcy)109 pełni jedna osoba.Wtedy moĪepojawiü siĊ problem agencji na linii szef – pozostali właĞciciele, a z pewnoĞciąistnieje groĨba pojawienia siĊ na najwyĪszym szczeblu zarządzania zachowaĔoportunistycznych.Do przedsiĊbiorstw zarządzanych przez właĞcicieli odnosiü siĊ moĪe ponadtow pełni problem agencji na linii właĞciciel/menedĪer – wierzyciel110.MoĪe on byüszczególnie wyraĨny w odniesieniu do tych podmiotów, w przypadku których ocenaryzyka przez wierzycieli jest utrudniona np.na skutek ograniczonej ewidencji isprawozdawczoĞci.W opisie i wyjaĞnianiu specyfiki przedsiĊbiorstw zarządzanych przezwłaĞcicieli kluczową jest odpowiedĨ na pytanie, dlaczego własnoĞü niektórych firmprzybiera postaü własnoĞci wewnĊtrznej, a w innych wystĊpuje własnoĞüzewnĊtrzna111.PamiĊtaü przy tym naleĪy, Īe rodzaj przedsiĊbiorstwa zarządzanegouĪywa teĪ tego terminu np.T.Gruszecki.MoĪliwe jest jednak inne rozumienie tej kategoriijakoprzedsiĊbiorstwazarządzanegoprzezjedynego,wyłącznegowłaĞciciela,zatrudniającego jednak innych pracowników.Taką definicjĊ przyjmuje np.W.MisiĔski czyC.SuszyĔski.Por.T.Gruszecki, Współczesne…, wyd.cyt., s.161; W.MisiĔski, Grupyinteresów a cele działalnoĞci gospodarczej przedsiĊbiorstwa, w: J.Lichtarski (red.), op.cit.,s.74; C.SuszyĔski, Teoria przedsiĊbiorstwa – materiał do wykładu, Szkoła GłównaHandlowa, Warszawa 2005/2006, http://www.sgh.waw.pl/katedry/kzp/dydaktyczna/wyklad1(dostĊp 21.11.2007), s.22.108 Jest to zbieĪne z argumentem przeciw przejĊciu całkowitej kontroli w korporacjach przezmenedĪerów, w którym podkreĞla siĊ, Īe konflikt interesów istnieje w rzeczywistoĞci niepomiĊdzy właĞcicielami a menedĪerami najwyĪszego szczebla, którzy utoĪsamiają siĊ czĊstoz właĞcicielami lub teĪ siĊ nimi stopniowo stają, tylko na niĪszych poziomach piramidyorganizacyjnej.Por.T.Gruszecki, Współczesne…, wyd.cyt., s.180.109 Np.prezesa zarządu.110 Działania kierownictwa mogące przynieĞü szkodĊ wierzycielom mogą dotyczyü np [ Pobierz całość w formacie PDF ] |
Archiwum
|