|
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Jednak te niezbyt częste operacje wystarczyły, by zapewnić Rosjanom wspaniałąreputację i zagwarantować im miejsce w europejskich naradach ju\ w okresie wojny siedmioletniej.Z punktu widzenia wielkiej strategii nale\y stwierdzić, \e pojawił się nowywa\ny element równowagi sił, co przyczyniło się do ostatecznej pora\ki podejmowanych wtym okresie przez Francję prób zdominowania kontynentu.Autorzy z początków XIX w. tacy jak de Tocqueville myśleli zazwyczaj o odległejprzyszłości, kiedy pisali, i\ odnosi się wra\enie, \e Rosja i Stany Zjednoczone zostały z woliniebios wyznaczone do decydowania o losach połowy świata" 34.W latach 1660 1815 toraczej państwo morskie Wielka Brytania a nie te kontynentalne olbrzymy, dokonałodecydujących po-Ifstępów, pozbawiając Francję pozycji największego mocarstwa.Równie\ i tu ogromną chocia\ nie wyłączną rolę odegrała geografia.Korzyści, jakie dawało Wielkiej Brytanii jejpoło\enie, opisał przed stu laty Mahan w klasycznym dziele The Influence of Sea Power uponHistory (1890): .Jeśli jakieś państwo jest tak usytuowane, \e ani nie musi bronić się nalądzie, ani nie odczuwa pokusy zwiększenia swego terytorium drogą lądową, to z racji samejjedności swych celów, zogniskowanych na sprawach morskich, ma ono przewagę nad ludemmającym granice lądowe" S5.Oczywiście to twierdzenie Mahana opiera się na wielu jeszcze innych przesłankach.Pierwszaz nich to zało\enie, \e uwagi rządu brytyjskiego nic nie będzie odwracało na jego własnychflankach.Po podboju Irlandii i unii realnej ze Szkocją (1707) było to zało\enie w zasadziesłuszne, chocia\ warto odnotować pózniejsze podejmowane co pewien czas francuskiepróby stwarzania sytuacji kłopotliwych dla Wielkiej Brytanii na celtyckich obrze\ach tegokraju, próby traktowane przez Londyn bardzo powa\nie.Powstanie irlandzkie było du\obli\sze od kłopotów stwarzanych przez buntowników amerykańskich.Na szczęście dlaBrytyjczyków, ich nieprzyjaciele nigdy nie wykorzystali nale\ycie tego ich słabego miejsca.Drugim zało\eniem Mahana była wy\szość wojny na morzu i morskiej potęgi nad ichodpowiednikami lądowymi.Była to głęboko zakorzeniona wiara przedstawicieli tzw.morskiej szkoły myślenia strategicznego36.Wiara jak się zdaje uzasadniona przezgospodarcze i polityczne tendencje rozwojowe występujące po 1500 r.Kraj usytuowany nazachodniej flance kontynentu europejskiego ciągnął naturalne korzyści z nieustannegoprzesuwania się głównych szlaków handlowych z rejonu Morza Zródziemnego na Atlantyk i zmo\liwości osiągania wielkich zysków z kolonialnych i handlowych przedsięwzięć w IndiachZachodnich, Ameryce Północnej, na subkontynencie indyjskim i na Dalekim Wschodzie.Oczywiście wymagało to równie\ istnienia rządu świadomego wagi handlu morskiego igotowego do finansowania du\ej marynarki wojennej.Przy spełnieniu tego wstępnegowarunku brytyjska elita polityczna jak się wydaje odkryła w XVIII w.bardzo fortunnąreceptę na ciągły wzrost bogactwa i potęgi narodu.Rozkwit zamorskiego handlu wspierałgospodarkę kraju, stwarzał bodzce dla \eglugi i budowy okrętów, dostarczał funduszyskarbowi państwa i stanowił krwiobieg łączący metropolię z koloniami.Kolonie nie tylkobyły rynkiem zbytu produktów brytyjskich, ale tak\e dostarczały wielu surowców odcennego cukru, poprzez tytoń i tkaniny bawełniane, a\ po odgrywające coraz większą rolę północnoamerykańskie materiały dla budownictwa okrętowego.Królewska MarynarkaWojenna zapewniała w czasach pokoju respekt dla brytyjskich statków handlowych, a wczasie wojny dawała im ochronę i zdobywała następne kolonie, co przynosiło krajowikorzyści polityczne i gospodarcze.Tak więc handel, kolonie i marynarka tworzyły cnytrójkąt", którego wierzchołki oddziaływały na siebie w sposób zapewniający WielkiejBrytanii długotrwałe korzyści.Chocia\ takie wyjaśnienie wzrostu sił Wielkiej Brytanii było częściowo słuszne, to niestanowiło jeszcze pełnej prawdy.Mahan jak wielu merkan-tylistów skłonny byłakcentować wagę brytyjskiego handlu zagranicznego, przeciwstawianego produkcji krajowej,i wyolbrzymiać rolę handlu kolonialnego".Przez cały XVIII w.fundamentem bogactwa Wielkiej Brytanii było nadal rolnictwo, eksport zaś (którego udział w dochodzie narodowyma\ do latosiemdziesiątych XVIII w.był zapewne mniejszy od 10 proc.) musiał często borykać się zsilną konkurencją zagraniczną i z cłami, a tych czynników nie mogło w \aden sposóbskompensować posiadanie nawet najsilniejszej marynarki 87.Przedstawiciele strategiimorskiej skłonni te\ byli zapominać, \e handel Wielkiej Brytanii z krajami bałtyckimi,Niemcami i krajami śródziemnomorskimi chocia\ rozwijał się wolniej od handlu cukrem,przyprawami korzennymi i niewolnikami wcią\ miał du\e znaczenie gospodarcze *, i todo tego stopnia, \e jak wykazały wydarzenia lat 1806 1812 Francja, mającadominującą pozycję w Europie, mogła zadawać straszliwe ciosy brytyjskiemu przemysłowiprzetwórczemu.W tej sytuacji izolowanie się od rozgrywek politycznych w Europie mogłobybyć szaleństwem gospodarczym.Wielka strategia brytyjska miała te\ niezwykle wa\ny aspekt kontynentalny", niedostrzegany przez tych wszystkich, których spojrzenie zwrócone było na zewnątrz kuIndiom Zachodnim, Kanadzie i Indiom.Wojny czysto morskie były rzeczą najzupełniejlogiczną w czasie konfliktów anglo-holender-skich w latach 1652 1654, 1665 1667 i1672 1674, poniewa\ u korzeni tego antagonizmu le\ała rywalizacja handlowa dwu potęgmorskich.Jednak po Wspaniałej Rewolucji w 1688 r [ Pobierz całość w formacie PDF ] |
Archiwum
|