|
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Gdy wszyscy posnęli Hanusz ukrył się, zaśbrat jego Zygmunt (nie związany przysięgą) na czele sprowadzonych co prędzej z okolicznych wsi pachołków przystąpił do pojmania dwóch husyckich dostojników.Całe zdarzenie opisanejest w kronice Marcina z Bolkowa po niemiecku z wyjątkiemdialogów, które podane są w polsko-czeskim brzmieniu.Otonajciekawszy fragment tekstu:„.Poszedł najpierw Zygmunt Czym ze swymi pachołkamiprzed wykusz i komnatą, gdzie spoczywali dwaj panowie —Kneź Bedrzych i Michałko i zapukał ostrożnie dwoma palcamido drzwi.Zapytali tedy dwaj panowie: „kto tho?, kto tho?"A wtedy Zygmunt Czym powiedział (udając swego brata) —„pan Hayn, pan Hayn".Otworzyli więc drzwi, a wtedy panZygmunt ze swymi pachołkami trzymając w ręku obnażonemiecze i kordy poczęli wołać strasznymi głosami „dawaytte se,dawaytte se" (poddajcie się) ci zaś odrzekli: „O pan Hayn czotschinisch?" (O panie Hain, co czynisz?) — Zygmunt zaś odpowiedział: „Nie ma tu pana Hayna (Hanusza) poddajcie się, jesteście uwięzieni."W niemieckiej kronice Wrocławia odbiło się to następującąnotatką: „Tegoż roku w piątek przed Wniebowzięciem Mariipochwycony został przez podstęp i zdradę Bedrzych, herezjarcha iłupieżca Śląska ze swymi towarzyszami i Michałkiem starostą wNiemczy".W walce z pańszczyzną i uciskiemWiek XVI jest na Śląsku nie tylko wiekiem tryumfalnegopochodu humanizmu i reformacji.Podobnie jak w reszcieEuropy — wiek XVI jest okresem, gdy uciskany i wciąż silniejciemiężony chłop coraz śmielej buntuje się i domaga sprawiedliwości.Na przełomie XV i XVI w.poczyna się rozwijać na Śląskugospodarka folwarczna.Panowie potrzebując ziemi bezwzględniezabierają chłopom najbardziej urodzajne grunty, pozostawiającim najmniej urodzajne.Chłop — któremu pan zabrał ziemię,nie mógł z niej odejść ani przenieść się gdzie indziej.Rozporządzenia cesarskie — np.tzw.„pokój krajowy" cesarzaFerdynanda z 1528 r., przywiązywały chłopa do ziemi.Równocześnie mnożą się coraz to nowe ciężary w postaci już to podatków pieniężnych i naturalnych, już to w postaci różnorakiej robocizny — tzw.pańszczyzny.Rozwijający się folwark potrzebował bowiem rąk do pracy.Zmusza się więc chłopów, poza pracą na pańskim gruncie, do dostarczania podwód, rąbania drzewa w lesie dla dworu, kopania i oczyszczania stawów rybnych itp.Owo dążenie do obciążenia chłopów świadczeniami w robo-ciźnie dawało się szczególnie we znaki biedniejszym grupomwiejskiej społeczności a więc zagrodnikom (średniakom) i chałupnikom (biedniakom).Ci zaś w XVI wieku byli właśnieszczególnie liczni w nowo powstających osadach na karkonoskimprzedgórzu, gdzie na porębach pozostawionych przez kurzaków,węglarzy i szklarzy nie sposób było i ze względu na glebę i naklimat zakładać pełnych gospodarstw kmiecych.I o ile w starychwsiach wprowadzanie nowych, dodatkowych obciążeń było zawszeutrudnione i budziło pewne opory, to tu nowemu osadnikowinarzucano je a priori jako wstępny warunek osiedlenia się.Niemając wyboru — przyjmował go.Jako dodatkowy argumentuległości służyły — do dziś zachowane — loch głodowy i kamienny,wieloosobowy pręgierz pośrodku dziedzińca zamku na Choj-niku, zktórego ród Schaffgotschów władał wówczas całą śląską stronąKarkonoszy i większą częścią Jeleniogórskiej Kotliny.Wyżłobieniadla głów i ślady po żelaznych łańcuchach, którymi przykuwano zaszyję skazańców do pręgierza, dziś jeszcze budzą.grozę u każdego,kto ma choć trochę wyobraźni.Rozpętana przez reformację Marcina Lutra krytyka nienaruszalnych dogmatów religijnych zachwiała w konsekwencji fundamentami całego dotychczasowego porządku.Krytyka nadużyć w kościele przerodziła się w krytykę porządków feudalnych,dotarła na wieś odbijając się żywym echem wśród chłopów.Coraz liczniejsze są bunty chłopskie; w 1527 r.dochodzi dozbrojnego buntu chłopskiego w Piotrowicach k.Jawora, w latach 1530-tych wrzenie ogarnia chłopów z okolic Legnicy, Strze-g omia, Świdnicy.Nie wiemy jednak nic o buntach na terenieKotliny Jeleniogórskiej i Karkonoszy.Druga wielka fala buntów z lat 80-tych ogarnęła wraz z innymi obszarami sudeckimi także i Karkonosze.Bunty te przygotowali anabaptyjscy kaznodzieje, którzy w 2 poł.XVI w.zaczynają napływać na Śląsk.Była to plebejska sekta głosząca równość wszystkich stanów i usiłująca zakładać gminy o charakterze komunistycznym.Za kaznodziejami ciągną tłumy chłopów.Na terenie podkarkonoskim szczególnie aktywny byłpewien owczarz z Brunowa k.Lwówka imieniem Antoni.Działalność anabaptystów doprowadziła do buntów chłopskicho niespotykanych dotychczas rozmiarach.Na terenie Kotliny Jeleniogórskiej bunt rozpoczął się w 1579 r.atakiem uzbrojonych chłopów i biedoty miejskiej na zamekw Kowarach, został jednak szybko stłumiony.Ponowne rozruchy— ale na bez porównania większą niż dotychczas skalę —nastąpiły w 8 lat później, w 1587 r.i trwały prawie 2 lata.Zbrojne oddziały chłopskie, liczące do tysiąca ludzi oblegałypańskie siedziby, żądając sprawiedliwości i grożąc orężem.Wewsiach utrzymywano ostre pogotowie przed oddziałami zacięż-nych żołnierzy.Np.przy jedynej drodze prowadzącej wówczas zKotliny Jeleniogórskiej wąskim przełomem Kamiennej doSzklarskiej Poręby chłopi utrzymywali zbrojne posterunki i przezcały czas trwania buntu nie wpuścili pańskich żołnierzy do wsi.Do dziś niepozorna skałka przy tej drodze nosi miano „Stróżnej".(Podobną funkcję spełniała ta skałka także i w czasie wojny 30-letniej; stały tu stale straże broniące wsi przed maruderami.)Zbuntowanym chłopom sprzyjał ponadto fakt, że o dziedzictwapo zmarłym starym Krzysztofie Schaffgotschu procesowało siędwóch spadkobierców, dobra były więc praktycznie biorąc — bezgospodarza.Wreszcie sprawa przybrała tak groźne rozmiary, żeoparła się o cesarza.Dopiero jego pośrednictwo zdołało załagodzićsytuację: Komisje cesarskie uspokajały chłopów wzywając równocześnie panów do złagodzenia ucisku.Jesienią 1589 r.przyszło do ugody: poddani złożyli na nowo hołd— panom zaś zalecono, by „okazali się chrześcijańskimizwierzchnikami i — poza świadczeniami od dawna uznanymi —nie obarczali swych poddanych nowymi służbami, robotamii ciężarami."W rezultacie owej ugody w 1602 r.założono dla wsi należących do Schaffgotschów tzw.urbarz, tj [ Pobierz całość w formacie PDF ] |
Archiwum
|