Polityka

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Tak np.w Lacedemonie sprawy sporne sądzą eforowie, i to każdyinne, procesy o rozlew krwi członkowie rady starców, a jeszcze inne sprawy może2Por.niżej, rozdz.4, � 7, rozdz.5, � 4. 55jakaś inna władza.Tak samo jest w Kartaginie, bo tam wszystkie sprawy sądząodpowiednie władze3.8.Powyższą definicję obywatela można co prawda nieco sprostować.W innychustrojach mianowicie zadania zgromadzenia i sądu ludowego spełnia nie przedstawi-ciel nieokreślonej władzy, ale osoby z określonymi uprawnieniami, przy czymwszystkim albo niektórym z nich powierza się zasiadanie w zgromadzeniachi trybunałach, decydujących o wszystkich albo o niektórych sprawach.Okazuje sięwięc z tego, co to jest obywatel.Kto mianowicie w pewnym państwie ma prawouczestniczenia w zgromadzeniach i trybunałach, tego nazywamy już obywatelem tegopaństwa, państwem zaś krótko mówiąc zwiemy ogół takich ludzi, odpowiedniowielki, by w wystarczającej mierze zapewnić sobie wszystko, co do życia potrzebne.9.W praktyce jednak mianem obywatela określa się tego, który zarówno w liniiojca, jak i matki pochodzi z rodziny obywatelskiej, a nie z jednej tylko strony, a więcz ojca jedynie lub matki.Niektórzy idą w tym względzie jeszcze dalej, domagając siędwóch czy trzech, albo i więcej dziadków-obywateli.Przy takim praktycznyma powierzchownym ujęciu rzeczy pytają się niektórzy z zakłopotaniem, w jaki sposóbstwierdzi się, czy ów trzeci lub czwarty przodek był obywatelem.Toteż Gorgiaszz Leontinoj4 częściowo może zakłopotany, a częściowo ironicznie dał na toodpowiedz, że jak kotłami są wyroby sporządzone przez kotlarzy, tak i Larysyjczykamisą ci, którzy przez ich twórców stworzeni zostali, bo niektórzy z nich są wytwórcamilarys5.Rzecz jest jednak prosta, bo jeśli przodkowie według definicji mieli udziałw zarządzie państwa, to byli obywatelami, ale zastrzeżenia, że ojciec i matka winni byćobywatelami, nie można przecież stosować do pierwszych osadników i założycieli.10.Może jednak większa trudność jest z tymi, którzy otrzymali obywatelstwowskutek dokonanego przewrotu, jak np.w Atenach, gdzie przeprowadził toKlejstenes po wypędzeniu tyranów6; wielu bowiem metojków, cudzoziemcówi wyzwolonych niewolników7 wprowadził do fyl.Wątpliwość w stosunku do nich3Por.ks.II, rozdz.8, � 4.4Sofista Gorgiasz, który w roku 427 p.n.e.bawił w Atenach jako poseł swego rodzinnego miastaLeontinoj, przebywał czas jakiś również w Tesalii, m.in.w Larysie.5Gra słów trudna do oddania w języku polskim, polegająca na tym, że nazwa miasta Larysaoznacza po grecku również kocioł.Gorgiasz chciał oczywiście powiedzieć, że jak są kotły, bo jesporządzili kotlarze, tak są i Larysyjczycy, bo się z Larysyjczyków urodzili.6O reformie Klejstenesa w Atenach (508/507 p.n.e.) mówi obszernie Arystoteles w Ustroju polit.Aten, rozdz.21 n.).7W tekście przekazanym: �� , co nastręcza trudności w interpretacji,wiele też wywołało dyskusji.Przyjmuję �� za dopowiedzenie do ��, bo żechodzi tu o wprowadzenie w szeregi obywateli obcych ludzi, mieszkających w Atenach, czylimetojków, to rzecz niewątpliwa; �� wskazuje z kolei, jakie elementy złożyły się natę grupę; �� tłumaczę: wyzwolonych niewolników", co wynika z natury rzeczy.Por.m.in.Newman, op.cit., t.1, s.231, przyp.1.Inne próby wyjścia z trudności przez zmianę tekstu są dowolnei niepotrzebne.I tak jedni proponują przestawić metojków" przed i" między niewolników"a metojków", i stwarzają w ten sposób trzy rodzaje obdarzonych obywatelstwem: cudzoziemców,niewolników i metojków". 56dotyczy nie pytania, kto jest obywatelem, ale czy jest nim nieprawnie, czy prawnie.Można by tu wszelako podnieść dalszą wątpliwość, czy ktoś jest obywatelem, jeślizostał nim w sposób nieprawny, jako że nieprawny" i fałszywy" znaczy to samo.Ponieważ jednak widzimy, że niektórzy zostali nieprawnie urzędnikami, a mimoto mówimy o nich, że sprawują władzę, chociaż i nieprawnie, pojęcie zaśobywatela określa się według pewnej władzy (gdyż obywatelem jest, jak powie-8dzieliśmy , ten, co ma dostęp do takiej a takiej władzy rządzącej), więc jasną jestrzeczą, że i tych trzeba nazwać obywatelami, pytanie natomiast, czy prawnie, czynieprawnie, łączy się ze wspomnianą poprzednio wątpliwością.Niektórzy mianowicie pytają, kiedy coś uchodzi za akt państwowy, a kiedy nie,tak np.[w wypadku], gdy z oligarchii lub tyranii wyłoni się demokracja.W takimbowiem razie niektórzy ani nie chcą spłacać pożyczek, powiadając, że je niepaństwo zaciągnęło, lecz tyran, ani też nie chcą uznać wielu innych tego rodzajuzobowiązań, utrzymując, że pewne formy ustrojów opierają się na przemocy, a niesłużą dobru społecznemu.11.Jeśli więc według tego wzoru zaprowadzony został w pewnych państwachustrój demokratyczny, to akty dokonywane przy tym ustroju należy uznać zapaństwowe, podobnie jak przy ustroju oligarchicznym i tyranii.Właściwe ujęcietej trudności zdaje się leżeć w pytaniu, kiedy winno się powiedzieć, że jest tojeszcze to samo państwo, a kiedy, że to nie jest to samo, lecz inne państwo [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Archiwum