Wstęp do filozofii Antoni B. Stępień

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Zob.I.D ą m b s k a , W sprawie tzw.nazw pustych, Przegląd Filozoficzny" 44 (1948) 77-81.Precyzyjne,właściwe określenie treści i zakresu nazwy nie jest sprawą łatwą.Por.J.L e s z c z y ń s k i , O treścinazw, Studia Logica" 9 (1960) 133-156.148akt rozumienia czy stosowania (ze zrozumieniem) nazwy ogólnej.Pojęciem ogólnymbywa te\ nazywane znaczenie nazwy ogólnej (w danym języku), przedmiot ogólny toobiektywnie (tzn.niezale\nie od świadomości i języka) istniejący ogół, to (po platońskurozumiana) idea człowieka jako takiego, trójkąta w ogóle.Pojęcia powstają spontanicznie lub są wytworem świadomie podejmowanych operacji.Proces tworzenia pojęć najczęściej nazywa się abstrakcją.Istnieją ró\ne koncepcje naturyabstrakcji, jej odmian.Od czasów Arystotelesa datuje się pogląd o trzech zasadniczychtypach czy stopniach abstrakcji (mianowicie: fizycznej, matematycznej, metafizycznej),przez wielu współczesnych tomistów zarzucony.A b s t r a k c j a - najogólniejokreślając - to czynność myślowa polegająca na pomijaniu w przedmiocie tego, cojednostkowe, ró\nicujące, zmienne, nieistotne, a wydobywaniu tego, co ogólne, wspólne,powtarzające się (stałe), istotne; rezultatem abstrakcji jest abstrakt: pojęcie jako wytwór,jako układ ogólnych treści, struktura myślowa powołana przez intencję formułującej jąświadomości.Odró\nia się abstrakcję uogólniającą (generalizującą) i abstrakcjęizolującą.Przeciwstawia się uniwersalia i t r a n s c e n d e n t a l i a.Pierwsze to pojęciadotyczące jakiejś kategorii przedmiotów, odnoszące się do swych desyg-natówjednoznacznie, drugie to pojęcia ponadkategorialne (powszechnobytowe), dające sięorzekać o swych desygnatach jedynie analogicznie.Te ostatnie odgrywają istotną rolę wmetafizyce typu perypatetyckiego (np.w metafizyce tomistycznej), a wchodzącą w gręanalogię charakteryzuje się w niej jako analogię proporcjonalności właściwej.Transcendentalia (takie jak byt", jedność", coś") tworzy się - według tomizmuegzystencjalnego - nie na drodze abstrakcji (czyli intelektualnego wyodrębnienia jednychtreści, a pominięcia innych, w oderwaniu od faktycznego istnienia przedmiotów), lecz nadrodze separacji (intelektualne oddzielenie - wychodząc od odpowiednich sądów - tego,co transcendentalne, od tego, co kategorialne w bycie)91.Spośród nietomistów swoistość transcendentaliów uwzględnia równie\ T.Cze\owski.Jego zdaniem oprócz przedstawialnych treści (cech) przedmiotom przysługują sposobybycia", takie jak istnienie, konieczność, mo\liwość, piękno czy dobro.Mo\na jestwierdzić (w odpowiedniego typu zdaniach), nie mo\na natomiast przedstawić sobie.Wprawdzie terminy dotyczące tych cech trakto-91Z oryginalną (w znacznym stopniu) teorią transcendentaliów wystąpił M.A.Krąpiec OP.Dyskusja znią: S.M a j d a ń s k i , O naturze logicznej transcendentaliów w aspekcie pryncypiów ogólnej teorii bytu,RF 10 (1962) 1, 41-83; t e n \ e , Problemy asercji zdaniowej, 1972, s- 208-222; S t ę p i e ń , Istnienie(czegoś) a pojęcie i sąd, s.244-247.Zob.te\ t e n \ e , Czy metafizyka człowieka jest mo\liwa? ZN KUL 16(1973) 2, 57 n.149wane są jako nazwy, jednak\e właściwie są to funktory zdaniotwórcze od argumentówzdaniowych.Na przykład zdanie Jan istnieje" mo\na przeformułować na prawdą jest,\e coś jest Janem", zdanie Jan jest dobry" mo\na przeformułować na zdanie dobrzejest, \e coś jest Janem", nie mo\na jednak takiej operacji dokonać na zdaniu Jan jestwysoki".Transcendentalia w ró\nych operacjach logicznych zachowują się inaczej ni\pojęcia innego typu92.22 02.STANOWISKA W SPRAWIE UNIWERSALI�W.- Nie wchodząc w bogatedzieje zagadnienia ani w szczegóły dyskusji, poprzestaniemy na wymienieniu głównychstanowisk w tej sprawie.N o m i n a 1 i z m głosi, i\ istnieją wprawdzie nazwy ogólne, nie istnieją jednak anipojęcia, ani przedmioty ogólne.Wobec tego nazwy ogólne to skróty lub zespoły nazwjednostkowych.Dosłownie i konsekwentnie rozumiany nomi-nalizm prowadzi do negacjijakiejkolwiek wiedzy ogólnej, prowadzi do tezy staro\ytnego filozofa Antystenesagłoszącej, \e prawdziwe są tylko zdania stwierdzające to\samość.Je\eli nie istnieje treśćogólna, tzn [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Archiwum