|
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Udana dywersja stała się sławna w całej Rze-czypospolitej.Dwa poematy poświęcił jej Franciszek Gradowski,a Jan Kochanowski opisał w utworze Jezda na Moskwę.Dlaprzeciętnego szlachcica zagon Radziwiłła dotarł niemal na krajświata, do Persji", stąd jego uczestników nazywano w oboziekrólewskim Persjanami".Idąc w ślad za historiografią rosyjską, K.Górski stwierdził, i\wyprawa Radziwiłła była zwykłym, niszczycielskim zagonemkawaleryjskim i nie miała \adnego wpływu na losy wojny20.Niemo\na się jednak zgodzić z takimi opiniami.Nawet jeśli zagonypod R\ew i Staricę nie wywarły tak wstrząsającego wra\enia nawładcy państwa moskiewskiego, jak przedstawił ks.Piortowski iówczesna poezja, to z pewnością wpłynęły na przebieg działańwojennych.Jazda polska i litewska zniszczyła ludne i spokojnedotąd okolice, a przede wszystkim pokazała, \e jest zdolna dogłębokich i groznych uderzeń w głąb terytorium przeciwnika, zczym dotąd kierownictwo państwa moskiewskiego nie miało doczynienia.Radziwiłł odniósł znaczący sukces taktycznydezorganizując i odsuwając w czasie koncentrację polowych siłmoskiewskich.Wpły-1901ejnik, op.cit., s.246-247; Natanson-Leski, op.cit., s.92-94.20G ó r s k i , Trzecia wojna moskiewska., s.247; Karamzin, op.cit., s.309-310;Nowodworskij, op.cit., s.255. 69nęło to z pewnością na ostudzenie carskich planów doty-czących działań zaczepnych przeciw armii królewskiejoblegającej Psków, a tym samym na podjęcie rokowańpokojowych.Podejmowano te\ inne akcje zbrojne na terytoriumnieprzyjaciela, ale miały one o wiele mniejsze znaczenieni\ zagon Radziwiłła i Kmity.Do najwa\niejszych spośródnich nale\ała sierpniowa wyprawa kasztelana kijowskiegoMichała Wiśniowieckiego na pogranicze siewierskie.Naczele pocztów prywatnych i Kozaków zaporoskich (wsumie ok.2000 ludzi), ruszył z Czerska nad So\ą, minąłsilnie ufortyfikowany Starodub, po czym obiegł Trubeck.W trakcie szturmu podpalono fortyfikacje, po czym Kozacyi ochotnicy wpadli do miasta, gdzie ludzi nieprzyjacielskichod szable i ognia kilka tysięcy na placu zostało"21.Zburzonoresztki umocnień, a pozostałych przy \yciu mieszkańców,wraz z wojewodą Hrehorym Radziłowem, popędzono wniewolę.Spalono te\ okoliczne wsie, a w drodzepowrotnej rozbito kilkutysięczne siły zgromadzone przezwojewodów pobliskich zamków moskiewskich (Putywla,Nowogrodu Siewierskiego, Staroduba, Brańska, Poczepu).21M.Wiśniowiecki do J.Zamoyskiego, Brahiń 8 X 1581, [w:] Archiwum JanaZamoyskiego., t.II, s.63-64. SHLY ZBROJNE RZECZYPOSPOLITEJ W1581 ROKUJAZDAPlan kampanii wojennej, zakładający atak na Psków iostateczne odcięcie Inflant od państwa moskiewskiego,wymagał odpowiednio licznej i wyekwipowanej armii.Chodziło tu nie tylko o siły, które miały zostać u\yte nagłównym kierunku działań wojennych, lecz tak\e o nie mniejwa\ne zabezpieczenie skrzydeł wojsk maszerujących na Psków,a tak\e obsadzenie innych punktów na długim pograniczumoskiewskim.H.Kotarski oceniał ogólny wysiłek mobilizacyjny Rzeczy-pospolitej w 1581 r.na ok.55 000 \ołnierzy1.Na Podolu iUkrainie pozostało wojsko kwarciane dowodzone przez hetmanapolnego koronnego Mikołaja Sieniawskiego.Składało się z 7 rotjazdy w sile 1200 koni oraz piechoty stanowiącej załogi Kijowa,Lubecza i Ostrza (380 ludzi) oraz 530 Kozaków rejestrowych podkomendą porucznika Jana Oryszowskiego.Znaczącymwsparciem dla Sieniawskiego były prywatne wojska magnackie,zwłaszcza Wiśniowieckich.1K o t a r s k i, op.cit., cz.IV, s.44. 71Większe siły musiano zgromadzić w pobli\u głównegoteatru działań wojennych.Blisko 3000 ludzi pozostawionow zamkach inflanckich, gdzie komendę, w zastępstwiehetmana Mikołaja Radziwiłła, objął Maciej Dębiński.Wzdobytych poprzedniego roku Wielkich Aukach pozostało700 ludzi, gdy\ niedawne próby opanowania tej twierdzyprzez wojska moskiewskie wymagały odpowiednio silnejzałogi.200 piechoty stacjonowało w Zawłoczu, le\ącym natrasie przemarszu armii królewskiej, a podobne lub niecomniejsze załogi były w Newlu, Worońcu, Ostrowie, Połoc-ku, Uświacie, Sura\u i Witebsku2.Na główny kierunek działań wojennych przeznaczono 47000 \ołnierzy, czyli tyle, co w poprzednim roku.Koronawystawiła ok.24 000 \ołnierzy, w tym 10 251 zacię\nejjazdy i 11 575 piechoty.Litwini zebrali ok.23 000 ludzi, ztego 4000 zacię\nej jazdy i 1000 zacię\nej piechoty, 3000Kozaków oraz ok.15 000 ludzi w pocztach pańskich ipospolitym ruszeniu3.Tradycyjnie ju\ oddziały jazdy przewa\ały zdecydowaniepod względem liczebności nad formacjami pieszymi, bo-wiem poczty prywatne i pospolite ruszenie składały sięgłównie z jazdy.Jedynie wśród zacię\nych rot koronnych,stanowiących najcenniejszą część składową armii prowa-dzonej pod Psków, piechota przewa\ała nad jazdą.Panowanie Stefana Batorego było okresem znaczącychprzemian w organizacji i uzbrojeniu polskiej konnicy.Jeszczew czasach Zygmunta Augusta wszystkie roty jazdy miałycharakter mieszany, tj.składały się np.z lekkozbrojnychkozaków i kopijników, husarzy i kozaków itp.O charakterzedanej roty stanowiła przewaga liczebna określonych jezdz-ców, stąd nazywano je ju\ wówczas kozackimi, husarskimiczy te\ kopijniczymi.Dopiero w latach siedemdziesiątych iosiemdziesiątych XVI w.nastąpiło niemal pełne ujednolice-2Tam\e, s.42-43.3Tam\e, s.39. 72nie rot konnych pod względem rodzaju uzbrojenia.Zrezyg-nowano wówczas zupełnie z cię\kozbrojnych kopijników,których zastąpili husarze [ Pobierz całość w formacie PDF ] |
Archiwum
|